وورغو

بیردن آرتیق هجاسی اولان سؤزلری تلفظ ائتدیکده هجالارین هامیسی بیر جور تلفظ اولونماز. هجالارین بیری او بیریلرینه نسبت برک دئیلیر. مثلا آزادلیق سؤزونده اوچونجو، یعنی "لیق" هجاسی او بیری ایکی هجادان برک تلفظ اولونور.

سؤزده بیر هجانین فرقلی تلفظ اولونماسینا وورغو دئیلیر.

آذربایجان سؤزلرینین چوخوندا وورغو سؤزون سون هجاسینا دوشور. اما دیلیمیزده ائله سؤزلرده واردیر کی، وورغولاری سونا دوشمز.مثلا امر فعللرینده وورغو بیرینجی هجایا دوشور.

بعضن وورغونون سهو تلفظ اولونماسی سؤزون معناسینین دییشمسینه سبب اولور. مثلا: "گلین قوناقلاری قارشیلایاراق بویورون ایچری گلین- دئدی" جمله سینده بیرینجی "گلین" سؤزو اسمدیر، و وورغو سونونجو هجایا دوشور. لاکن ایکینجی "گلین" سؤزو فعلدیر و اونا گؤره ده وورغو بیرینجی هجایا دوشور. بو وورغولارین یئرلری سحو دئیلمسی جمله نی باشا دوشمیه پروبلم یارادار.

صرف

سؤز و اونون ترکیبی

سؤزلرین قورولوشجا نوعلری:

انسان اؤز فیکیرلرینی افاده ائتمک اوچون سؤزلردن استفاده ائدیر. سؤزلر قورولوشجا اوچ جور اولور:

ساده سؤزلر- او سؤزلردیر کی، همیشه ثابت قالیر.تکلیکده معناسی اولور وبیر حرف دوشسه معناسی ایتیر. مثلا: آنا- ائو- باجی- دیوار- کتاب

دوزلتمه سؤزلر: او کلمه لره دئییلیر کی، بیر ساده سؤز و سؤزدوزلدیجی شکیلجیدن عبارت اولور. مثلا: وطنداش- وطن+داش، معلملیک- معلم+لیک ، آتلی- آت+لی

مرکب سؤزلر- او سؤزلر کی، ایکی و داها آرتیق سؤزون بیرلشمسیندن یارانیر.مثال: ایستی اوت- ایستی+ اوت، ال اوز یویان- ال+اوز+یویان.

سؤزون دییشیلمه ین و مستقل اولان حصه سینه کؤک دئییلیر.

ساده سؤزلر بیر کؤکدن، دوزلتمه سؤزلر بیر کؤک و سؤزدوزلدن شکیلچیدن، مرکب سؤزلر ایسه ایکی و داها آرتیق کؤکدن عبارت اولور.

سؤزون ده ییشن و مستقل ایشلنمه ین حصه سینه شکیلچی دئییلیز. شکیلچیلر ایکی جور اولور: سؤزدوزلدیجی و سؤز دییشدیریجی شکیلچیلر.

دوزلتمه سؤزلر و سؤزدوزلدیجی شکیلچیلر.

دیلیمیزده اولان ساده سؤزلره معین شکیلچیلر آرتیرماقلا یئنی معنالی سؤزلر یارانیر. مثلا "جیچک" سؤزونه "لیک" شکیلچیسی علاوه ائتمکله چیچکلیک یعنی گوللرین چوخلوق تشکیل ائتدیی یئر آنلامینی بیلدیرن سؤز یارانیر. و یا "دوز" سؤزونه "لو" شکیلچیسی علاوه ائتمکله، تزه معنالی "دوزلو" سؤزو میدانا گلیر. بئله سؤزلره دوزلتمه سؤز و بئله شکیلچیلره سؤزدوزلدیجی شکیلچیلر دئیلیر.

دئمک، بیر کؤکله بیر سؤزدوزلدیجی شکیلچیدن یارانان تزه معنالی سؤزه دوزلتمه سؤز و تزه سؤز دوزلتمک اوچون کؤکلره آرتیریلان شکیلچیلره سؤزدوزلدیجی شکیلچیلر دئییلیر. بیر کؤکه مختلف سؤزدوزلدیجی شکیلچیلر آرتیرماقلا مختلف معنالی سؤزلر دوزلتمک اولار. مثلا: دوز+ گون- دوزگون، دوز+ لوگ- دوزلوک، دوز+ن- دوزن

دیلیمیزده دوزلتمه سؤزلره یئنیدن سؤز دوزلدیجی شکیلچیلر علاوه ائتمکله تزه سؤزلر دوزلتمک اولور. مثلا: یاز+ی- یازی؛ یازی+چی- یازیچی؛ یازیچی+لیق- یازیچیلیق، چؤرک+ چی- چؤرکچی+لیک- چؤرکچیلیک.