گؤرکملی آذربایجانلی یازی‌چی صمد بئهرنگی ۱۹۳۹-جو ایل ایونون ۲۴-ده تبریز شهرین‌ده، فهله عائله‌سین‌ده آنادان اولوب. ایلک حکایه‌لری «عادت» و «بینام» ۱۹۵۹-جو ایلده درج اولونوب. بون‌دان سونرا «اولدوز و قارغالار»، «چوغوندورساتان اوغلان»، «بالاجا قارا بالیق» کیمی حکایه و ناغیللاری یازیب. ایتالییانین بولونیا شهرین‌ده کئچیریلن اوشاق کیتابلاری مسابیقه‌سین‌ده قیزیل مدالا لاییق گؤرولوب. بیرینجی یئری توتدوغونا گؤره کیتابلاری ایتالیان، فرانسیز، اینگیلیس، تورک دیللرینده نشر ائدیلیب.

کولت. آز خبر وئریر کی، ۱۹۶۷-جی ایل آگوستون ۳۱-ده جنوبی آذربایجانین خومارلی یاشاییش منطقه‌سی یاخینلیغیندا آراز چایین‌دا معمالی شرایط‌ده بوغولوب.

کولت. آز مشهور یازیچینین اوشاقلار اوچون قلمه آلدیغی «قار دنه‌سینین حکایه‌سی» اثرینی تقدیم ائدیر:

قارلی بیر گونده پنجره‏ دن ائشییه باخیردیم. قار دنه ‏لری اوینایا-اوینایا گلیب هر بیر زادین اوستونه قونوردولار: شریتین (زیوه) اوستونه، دیوارلارین، کردینین (بوستان) قیراغین‌داکی آفتافانین – هر بیر زادین.

ایری قار دنه ‏لری پنجره‌یه ساری گلیردی. الی‌می ائشییه اوزادیب، بیر قار دنه‏ سینین آلتینا توتدوم. قار دن‏سی یاواشجا الیم‌ده اوتوردو. آغاپپاق، تر-تمیز ایدی! نه قدر گؤزل شکلی، دوزنلی بیچیمی وار ایدی! اؤز- اؤزومه دئدیم:

- کاش بو قار دنه ‏سینین دیلی اولایدی، باشینا گلنلری منه سؤیلییدی.

بیردن قار دنه ‏سی سسلنیب دئدی:

- منیم حکایمی بیلمک ایسته‏ سن، قولاق آس سنه دئییم... من نئچه آی بوندان قاباق بیر سو داملاسی ایدیم خزر دنیزینده. میلیارد داملا ایله یاناشی اویان-بویانا گئدیب، گونومو کئچیرردیم. یای گونلرینین بیرینده دنیزین اوزرین‌ده گزیشیردیم. ایستی گونش شاخارکن قیزیشیب بوخارلاندیم. مینلرله داملا دا منیمله بیرلیک‌ده بوخارلاندی. یونگوللوکدن قانادلاناراق، اؤز-اؤزوموزه یوخاری گئدیردیک. یئل آرخامیزدان دوشرک، بیزی هر بیر یانا آپاریردی. او قدر یوکسلدیک کی، داها آداملاری گؤرم‏دیک. هر بیر طرفدن بوخار توپاسی گلیب بیزه یاپیشیردی. هردن ده بیز گئدیب بؤیوک توپالارا یاپیشیردیق. بیر-بیریمیزه قیسیلیردیق، سونرا یئنه یوکسلیردیک. اوزاقلارا گئده‌رک چوخالیب، داها دا توپالاشیردیق (اوریژینال‌دا: کومالاشیردیق)، داها دا سیخلاشیردیق. هردن گونشین قاباغینی توتوردوق. هردنسه آیلا اولدوزلارین اؤنونو توتاراق، گئجنی داها قارانلیق ائدیردیک.

بعضی بوخار ذره ‏لرینین دئدیینه گؤره، بیز بولود اولموشدوق. کولک بیزه گیردیکده بیزدن عجایب-قرایب شکیللر دوزلدیردی. دنیزده اولان چاغلاریمدا بولودلاری دوه، آدام، ائششک، هابئله آیری شکیللرده گؤرموشدوم.

گؤی‌ده نئچه آی دیدرگین اولدوغوموزو بیلمیرم. بیز چوخ یوخاریلارا گئتمیشدیک. هاوا سویوموشدو، بیر-بیریمیزین ایچینه سیخیشمیشدیق دئیه، ال-آیاغیمیزی اوزادا بیلمیردیک. بیرلیک‌ده حرکت ائدیردیک. هارایا گئتدییمیزی بیلمیردیم. یان- یؤرمی‏ ده گؤرموردوم. گونشدن خبر یوخ ایدی: سانکی گونشین اؤنونو اؤزوموز توتموشدوق. آلانیمیز گئنیش ایدی. نئچه یوز کیلومئتر ائنیمیزله بویوموز ایدی. یاغیش اولوب یئره دؤنمک ایستییردیک. یئره قاییتماق اوچون جان آتیردیم. بیر مدت کئچدی، یاریمیز سو ایدی، یاریمیز بوخار. یاغیش اولماقدایدیق. هاوا بیردن ائله سویودو کی، من تیتردیم. هامی تیتره‌دی. چئوره‌مه باخدیم. بیرینه «نه اولوب؟» - دئدیم.

«بیزیم اولدوغوموز یئرین بو بؤلومونده ایندی قیش‌دیر. باشقا بؤلگه‏ لرده ایسه هاوا ایستی ده اولا بیلر. بو سرت سازاق داها قویماز بیز یاغیش اولاق. باخ! من قار اولماق‌دایام، هابئله سن‏ ده...» – جاوابینی وئردی.

یولداشیمین سؤزونون آردی توتمادی، قارا چئوریلیب یئره دوغرو یوللاندی. اونون آردینجا منیمله بیرلیک‌ده مینلرله قار دنه‌سی یئره یاغدیق.

دنیزده اولارکن آغیر ایدیم. ایندی ایسه یوپ یونگول ایدیم. بیر یئلپنک کیمی گؤیده اوچوردوم. سویوغو دا هئچ بیلمیردیم. سویوق آرتیق بدنیمین بیر بؤلومو ایدی. اوینایاراق یئره دوشوردوک.

یئره یاخینلاشارکن تبریز شهرینه دوشدویومو گؤردوم. خزر دنیزیندن نه قدر اوزاقلاشمیشدیم؟!

گؤیدن بیر اوشاغی گؤردوم. او اوشاق بیر ایتی دینک‎له دؤیوب ونگیلددیردی. گؤردوم بئله گئتسه‌م، بئله بیر اوشاغین دوز باشینا دوشهجیم. کولک‏دن ایستدیم منی قورتاراراق، آیری بیر یئره گؤتورسون. کولک منی گؤتوروب بورایا گتیردی. سن الینی منیم آلتیما اوزادارکن سندن خوشوم گلدی و...
بوردا قار دنه ‏سینین سسی کسیلدی. باخیب گؤردوم سو اولوب.