کولت. آذ جلیل ممدقولوزادنین "ساققالی اوشاق" حکایه‌سینی تقدیم ائدیر:

من ائله بیلیردیم کی، بیزیم اوشاقلار اؤزگه اوشاقلار کیمی او قدر ده دیوار یازان دئییللر؛ چونکی چوخ نسیهت ائلمیشدیم و اونلار دا منه سؤز وئرمیش‌دیلر کی، دیوارلاری یازمایاجاقلار. اما آخیر واختلاردا گؤردوم کی، بالکونون دیوارین‌دا، قاپینین دالین‌دا بیر خلوت یئرده بیر بئله شکیل چکیلیب: دئیه‌سه‌ن بیر حیوان باشی‌دیر، قولاقلاری دا دئیه‌سه‌ن وار، بیر-ایکی آیاغی دا وار، آلتین‌دا بئش دنه الیف یازیلیب و بون‌دان ساوایی بئش-آلتی یومرو شئی چکیلیب. بونلارین هامی‌سی کارانداش ایله یازیلیب، ائله ناشی کوبود یازیلیب کی، بونو اوشاق‌دان ساوایی هئچ کس یازا بیلمز.

خوشوما گلمه‌دی، چاغیردیم اوشاقلاری.

- اده، گئنه دیوارلاری یازیرسینیز؟

اوچو ده گلدی دوردو یازینین قاباغین‌دا.

- هانسینیز یازمیسینیز؟

اوچو ده دایاندی.

- ائل‌ده بس شیطان یازیب؟

- دده، واللاه من یازمامیشام.

- دده، من ده یازمامیشام.

بالاجا قوربان دا «من یازمامیشام» دئیه-دئیه اللرینی اوزونه قویوب باشلادی آغلاماغی.

من دئیینه-دئیینه بیر اسگی تاپیب یازینی تمیزلدیم و دئیینه-دئیینه چکیلدیم گئتدیم. اما بونو ائشیدیردیم کی، حیدر تیمورا دئییردی: – سن یازمیسان. – تیمور دا حیدره دئییردی. – سن اؤزون یازمیسان.

بورادا آغلایان اوغلوم قوربان قاچا-قاچا گلدی یانیما گویا کی، بیر بؤیوک خبر گتیریب.

- دده، او یازینی حیدر یازیب؛ واللاه، دده، حیدر یازیب.

حیدر ده آجیق‌لی-آجیق‌لی گلدی دوردو قوربانین قاباغیندا و اللرینی آتا-آتا ائله حیرسنه‌ن جاواب وئردی کی، آز قالیردی اللرینی سوخا اوشاغین گؤزونه. من آجیقلاندیم و اوچو ده ساکیت اولوب ایسته‌دیلر گئده‌لر، من اونلاری ساخلادیم و بونو دئدیم:

- من سیزدن او قدر دیواری یازماغینیزدان اؤترو اینجیمیرم، نه قدر کی، سیزین دانماغینیزا اینجییرم؛ سیزین قورخودان یالان دانیشماغینیزا اینجییرم. اونا اینجییرم کی، سؤز یوخ، دیواری یازان اوچونوزدن بیرینیزدی؛ اما اوچونوز ده آند-آمان ائلییرسینیز کی، سیز یازمامیسینیز. بس سیزدن ساوایی بو ائوده اوشاق کی، یوخدو.

گئنه اوشاقلاریم باشلادیلار آند-آمانی، بیر-بیری ایله دئییشمیی.

آرادان بئش-اون گون کئچمیش‌دی. هامان دیواردا، قاپینین دالین‌دا، هامان داوالی جیزما-قارا پوزولان یئرده گؤردوم گئنه هامان یازی: حیوان کیمی بیر شئیه اوخشاییر، آلتین‌دا بیر نئچه الیف یازیلیب، یانین‌دا بیر نئچه یومرو مازییا اوخشار بیر شئی چکیلیب.

حیرسلندیم. اوشاقلاری چاغیردیم. گئنه هامان آند و قسم، گئنه بیر-بیرینین اوستونه آتماق، گئنه گؤز یاشی…

من بو دفعه او قدر اینجیدیم کی، او گونو بیداماغ اولدوم و چؤرک یئیه بیلمدیم. اورییم اونا سیخیلیردی کی، اوچ اوشاغیمین بیری باشلاییب ناخلف‌لیک گؤسترمه‌یه؛ همی منیم تربییه‌می پوزوب دیواری خاراب ائدیر، همی آند-آمان ایله منه بو قدر برک-برک یالان ساتیر و بئله‌لیکله اؤز قورخاق‌لیغینی آچیق-آچیغینا بیلدیریر.

بو دا کئچ‌دی و بیر-ایکی آیدان سونرا بو گیلئی-گوزار باشلادی یاددان چیماغا.

اما بیر گون من گئجه برک دیلخور اولدوم. بالکوندان کئچیردیم، گؤردوم دیواردا گئنه هامان جیزما-قارا، هامان حیوانا اوخشار بیر شئی، آلتیندا بیر نئچه یومرو-یومرو یازیلار.

بو دفعه اوشاقلارا بیر سؤز دخی دئمدیم؛ اؤز-اؤزومه فیکیر ائلدیم کی، اگر منیم اوشاقلاریمین بیری اینادا دوشوب منی قصد ایله اینجیتمک ایستییر، قوی بورادا بیر سؤز دئمه‌ییب، بلکه اؤز-اؤزونه دوشونه کی، بو ایش اؤزو هر بابت‌دن پیس ایشدیر.

دیگر طرف‌دن ده منی مشغول ائد‌ن تربییه مسئله‌سی ایدی کی، آیا، گؤرک من اوشاقلاریما وئردییم تربییه‌نین هان‌سی بیر طرفی یالنیش یولا دوشوب؛ آیا، گؤرک من کیمی قوجا مورببینین سهوی هارادا اولوب و بون‌دان سونرا اوشاقلاریم باره‌سین‌ده بسلدییم رفتارین هان‌سی طرفینه تغییر وئرمه‌لییه‌م…

بؤیوک شهرده یاشاماق چوخ بابتدن راحتچیلیقدیر. خصوصاً بازار-دوکاندا جمع اولان دونیانین هر بیر نعمتی، – یئمه‌لی و ایچمه‌لی قبیلیندن – هامی‌سی هموقت شهر اهلی اوچون موحییادیر. و بازار-دوکان‌دان علاوه هئچ بیر متاح یوخدور کی، اونو اللرده گزدیرمه‌سین و سنین اؤز قاپینا گتیریب ساتماسینلار؛ میوه، پنجر، یاغ، پندیر و غیریلری.

بیزیم ده بیر موشتریمیز وار کی، آیدا بیر، هفته‌ده بیر، ساغ الین‌ده بیر وئدره یاغ، سول الین‌ده بیر سبد یومورتا، چینینده ترزی، هیققینا-هیققینا پیللکه‌نلری چیخار یوخاری و بیزه سلام وئره‌ندن سونرا همیشه بئله دئیر:

- قاب گتیرین.

ائو آدامی و اوشاقلار و گاه‌دا بیر من اؤزوم ده هموقت چیخاریق بونون قاباغینا، سلامینی آلاریق، کئفینی سوروشاریق و سونرا گتیردیی اشیایا تاماشا ائدیب قیمتینی خبر آلاریق. بو دا همیشه بئله جاواب وئرر:

- آ کیشی، قیمتینی بیلیرسینیز، قاب گتیرین.

و بو نؤو سوال-جاوابین نتیجه‌سین‌ده موشتریمیز بیزه بیر نئچه گیرونکه یاغ چکیب وئرر، بیر قدر یومورتا ساییب وئرر؛ پولوموز اولان‌دا آلار، اولمایان‌دا دا نیسیه قویار گئدر کی، بیر ده یولو دوشنده گلسین.

بو کیشینین آدی کبله عظیم‌دیر و یاشی قیرخ-قیرخ بئش، اوجا بوی، بیر کاسیب و فاغیر ایران اهلی‌دیر.

دونن کبله عظیم یئنه یاغ و یومورتا گتیرمیشدی. یاغی چوخ تعریفله‌دی کی، دربند یاغیدیر، چیخاری چوخ آز اولاجاق، اؤزو ده کهربا کیمی، یئیه‌نده عطریندن دویماق اولمایاجاق؛ یومورتالاری دا گویا قورناشین کندین‌دن گتیریب، اورانین تویوقلاری گویا چمنلرین اوتوندان و چیچییندن باشقا بیر شئی یئمیرلر.

یاغدان بئش-آلتی مانات، یومورتادان دا گئنه بیر قدر بورجوموز قالدی. چونکی او گونو خیردا پولوموز اولمادی (یعنی بؤیوک پولوموز دا یوخ ایدی). کبله عظیم شئی-شویونو گؤتوردو و چیخدی دالانا کی، گئتسین؛ من ده گیردیم اوتاغا. بیردن یادیما دوش‌دو کی، کبله عظیمه تاپشیرا ایدیم اردبیلدن تزه‌لیکله گلن اولسا، من خبر وئرسین؛ اردبیل فاضزیلی میرزا الکبر آغا باره‌سینده احوال بیلمک ایستییردیم (چونکی کبله عظیم اؤزو اردبیللی ایدی).

تئز چیخدیم دالانا و گؤردوم کی، کیشی یاغی و یومورتانی قویوب یئره کئچیب قاپینین دالینا و بیر گؤدک کارانداشین اوجونو آغزینا سوخوب فیکره گئدیب. دیواردا حیوانا اوخشار بیر جیزما-قارا چکیلیب، آلتین‌دان بیر نئچه الیف، یانین‌دا بیر نئچه گیرده شئی. من چوخ تعجب ائلدیم و احوالیم دا بیردن ندنسه دییشیلدی. کبله عظیم مطلبی دویدو و من سوروشمامیش دئدی:

- موللا عمی، دوغروسو منیم درسیم-زادیم یوخدو، بو بیر یادداشدی، یازدیم کی، حسابلار دولاشماسین.

من قه-قه چکیب گولدوم. کیشی ده بیر آز گولومسوندو. من بیرجه بونو سوروشدوم کی، دیوارا یازدیغینین معناسی ندیر؟

معناسی بو ایمیش: کبله عظیم ایستییرمیش بیر اینک چکه و اینیین آلتیندا یازدیغی بئش جیزیغین معناسی بو ایمیش کی، من اونا بئش مانات اینک یاغیندان بورجلو قالدیم. گیرده یازیلار دا یومورتادان قالان بورجومون حسابی ایمیش.

من یئنه گولدوم و اوشاقلاریمی چاغیردیم و اونلارا بئله دئدیم:

- اوشاقلاریم، اوشاقلاریم، گلین، بورا گلین!

اوشاقلار دولوشدولار و گؤزلری دیوارا ساتاشان کیمی چوخ-چوخ تعجب ائلدیلر و من‌دن سوروشماغا باشلادیلار:

- دده، بونو کیم یازیب؟

دئدیم:

- بالالاریم، بو یازینی یازان دا سیزین کیمی اوشاق ایدی؛ آنجاق بیرجه فرقینیز اورادادیر کی، اونون ساققالی وار، سیزین هله ساققالینیز یوخدور.

اوشاقلار چوخ گولوشدولر و معلوم کی، بونلارین گولوشوب شاد اولمالارینا بؤیوک بیر سبب وار ایدی کی، هر بیر اوخوجویا آشیکار اولسون گرک.