مولانا همتی انگورانی
مولانا همتی انگورانی ۱۰جو یوزایلده انگوران قصبه سیندن باش قالدیرمیش، عرفان و تصوف دونیاسیندا شهرت قازانمیشدیر. اونون مقبره سی بوگون انگوراندا – زنگانین ۹۰ کیلومترلیگینده موجوددور. مولانا همتی غزل شاعیری دیر و تامام دیوانی تورکجه دیر. دیوانیندان آلدیغیمیز معلومات گؤسته ریر همتی یوکسک نحصیل آلمیش بیر عالیم دیر، علم اؤیرنمک اوچون چوخلو شهرلری گزیب و نهایت شاه اسماعیل ایله ده علاقه قوروب و بلکه ده اونون امریله تشیع مذهبینی یایماق اوچون آنادولویا گئتمیشدیر.
بیلیریک شاه اسماعیل تشیع مذهبینی یایماق اوچون مریدلریندن نئچه سینی آنادولویا گؤندرمیشدیر. بونلارین آراسیندا اردبیل لی پیرسلطان آبدال و انگورانلی همتی ده تانینمیشدیر. تاریخ بویو چوخلو طریقت لر چالیشمیشلار مولانا همتی نی اؤزلریندن تانیتدیرسینلار. آنجاق همتی صفویه مسلکینه باغلی و حضرت علی نین خاص مریدلریندن دیر. اونو اهل حق، گوران، سیر طالیبی دا عنوان ائتمیشلر، آنجاق همتی بو سؤزلری رد ائده رک بیر غزلینده تناسخ، حلول، و باشقا ایناملاری رد ائدیب و بیر جعفری شیعه سی اولدوغونو دیله گتیرمیشدیر. غزلی بودور:
عـشقيلن بو عرصه ده ميدان اري¬دير همتي
مـشرك و مـنكرلرين با غرين اريدير همتي.
خـارجي و نـاصبي، مرواني و مشرك دگيل،
تـابـع آل عــلي، حـق لـشـكري¬ديـر همتي.
نورآلميش خاك پاييندن، بصيرت اهلي¬دير،
پــيـرو شــاه ولايـت حيــدري¬دير هـمتي.
اتـحـادي و حـلولي، فلسفي¬دن دور ائده¬ن،
نقطوي دن، هم حروفي¬دن بري¬دیر همتي.
پـيـشـواسـي، رهـنـماسي، رهبري اثني عشر،
قول و فعلي حقه لايق، جعفري¬دور همتي.
***
گلشن¬نشین عشقه سیر چمن نه حاجت؟
شمشاد سایه¬پرور، یا نارون نه حاجت؟
بیر سرو گولعذارین سودای سونبولوندن
آشفته¬ی وه و غم، مشک ختن نه حاجت؟
جان خلوتینده اولدوم، بیر مهوشیله همدم
قندیل مهر و ماهه، شمع و لگن نه حاجت؟
مصر وجود ایچینده، اَل وئردی وصل یوسف
آچیلدی چشم معنی، پس پیرهن نه حاجت؟
قند و گلابی نئیلر، شهد لبن نه حاجت؟
آسیلدی دلربانین، دلدار قامتیندن
عشاقه اوندان اؤزگه، دار و رسن نه حاجت؟
منظوروم اول دم حقدن، باغ جمال یوسف
ریحان و نرگس و گول، یا یاسمن نه حاجت؟
قیل سجده بو جماله، ای زاهد، اولما شیطان
گل حقین امرینی دوت، بو ما و من نه حاجت؟
ملک وجود ایچون کیم، سنسن بوگون سلیمان
بند ائیله دیوِ نفسی، شول اهرمن نه حاجت؟
میدان ایچینده جان وئر، خونابه غرق اولوب بات
یعنی شهید عشقه گور و کفن نه حاجت؟
سمع اول کی همّتی¬نین هر بیتی بیر گهردور
بحر محیط ایچینده درّ عدن نه حاجت؟