بو گون مهاجر آذربایجان شاعری، امکدار اینجه‌صنعت خادیمی علی توده‌نین آنادان اولماسین‌دان ۱۰۰ ایل اؤتور.

Kult.az خاطیرلادیر کی، علی توده ۱۹۲۴-جو ایل یانوارین ۳۱-ده باکی شهرینده آنادان اولوب.

اصلن اردبیلین چاناخبولاق کندیندندیر.

اؤتن عصرین اوللرینده نفت باکی‌سینا اوز توتانلارین آراسیندا علینین ده عائله‌سی واردی. آنجاق بو سفر عائله‌یه اوغور گتیرمه‌ییب. اوشاق ایکن والیدینلرینی ایتیرن علی ننه‌سینین حمایه‌سینده بؤیویوب. ۱۳ یاشیندا علینین شعرلری قزئتلرده چاپ اولونوب. آنجاق بو سئوینجین عمرو ده اوزون چکمه‌ییب. ۳۰-جو ایللردن باشلایان قانلی رپرسییالار اونلارین دا تالعلرینی، یوللارینی دییشیر. جنوبی آذربایجان‌دان اولدوقلارینا گؤره علی ننه‌سی ایله بیرلیکده ایرانا سورگون اولونوب.

جنوب‌دا دا علینی ساکیت حیات گؤزله‌میردی. آتا یوردو ساوالان داغینین اتیینده‌کی چاناخبولاق کندینده تصروفات ایشلری ایله مشغول اولور. سونرا بیر مدت اردبیل‌ده فهله‌لی‌لیک ائدیر، واخت تاپان کیمی ایسه اورییندن سوزوله‌ن شعیرلری کاغیذا کؤچورور.

سن ای باخیب نئچه یئره،

نسه خبر آلان دونیا!

هئچ دئمیرسن بیرجه کره،

نه تهردی بالان، دونیا!

۱۹۴۰-جی ایللرده جنوبی آذربایجان‌دا باشلانان میللی آزادلیق حرکاتی علینین حیاتیندا یئنی بیر صحیفه آچیر.

«نه قدر دؤیوش وار، مباریزه وار،

بایراغیم وطندیر، سلاحیم قلم»، - دئین گنج علی بو حرکاتا قوشولور و اونون فعاللارین‌دان بیری اولور. میللی روحدا یازدیغی شعیرلری ایله خالقی مباریزه‌یه سسلییر.

۱۹۴۵-جی ایل دکابرین ۱۲-ده جنوبی آذربایجاندا میللی حکومت قورولور. خالقینی، میللتینی اورکدن سئون علی میللی حکومتین معاریف ناظیرلیین‌ده ایشلییر. «آنا دیلی» کیتابینین ترتیبینده و چاپ اولونماسیندا خصوصی رول اویناییر.

بوندان علاوه، علی توده ایران تاریخینده ایلک دفعه اولاراق تبریزده میللی فیلارمونییا یارادیر. «اؤز گؤزلریمله» کیتابین‌دا علی توده یازیردی: «بو تکجه تبریزده دئییل، بوتون ایران‌دا آچیلان ایلک فیلارمونییا ایدی. سالونداکیلار انتظارلا صحنه‌یه باخیر، اللرینده‌کی کنسرت پروگرامینی دؤنه-دؤنه اوخویوردولار. آنجاق پروگرام‌دا یازیلمامیش بیر چیخیش دا واردی. بو دا کنسرت باشلامازدان اول میللی حکومتین لیدری سید جعفر پیشه‌ورینین ائدجیی نیطق ایدی. بونو یالنیز فیلارمونییانین مدیریتی بیلیردی».

ملی حکومت اونو عالی مکافاتلا، «۲۱ آذر» مئدالی ایله تلطیف ائدیب. او زامان علی توده‌نین ۲۲ یاشی واردی.

لاکین قانلار باهاسینا قورولموش حکومتی ایران دولتی بئشیکده‌جه بوغور. علی توده‌نین عصیانکار روحلو کیتابلاری مطبعه‌ده یاندیریلیر. علی توده باره‌ده شاه خصوصی فرمان وئریر: «توتولدوغو آندا محکمه‌سیز-فیلانسیز قتله یئتیریلسین!».

او، یئنی‌دن شمالی آذربایجانا اوز توتور. بودفعه‌کی مهاجیرلیک علی توده اوچون عمورلوک تالعه چئوریلیر. علی توده ۱۹۴۶-جی ایل دکابرین ۱۲-ده سووئت آذربایجانینا گلیر و بو لکه‌سیز وجدانینی عمرونون سونونادک قورویوب ساخلاییر.

او، ۶۰ ایللیک یارادیجیلیغین‌دا بوتؤو شاعر عمرو یاشاییب. بوتون یارادیجیلیغی بویو وطن، جنوب حسرتی موضوع‌سونا صادق قالیب. پویزییا یولون‌دا یورولمادان چالیشیب و بؤیوک علی توده ارثی قویوب گئدیر. او، «جنوب نغمه‌لری»، «محبوسلارین سون سؤزو»، «آرازین او تاییندا»، «غضب»، «تبریز یولو»، «مهاجیر غیرتی»، «منیم سسیم»، «یاریمچیق داستان» - بیر سؤزله، ۴۰-دان چوخ کیتابین مؤلفی کیمی ادبیات تاریخیمیزده یئر آلیر.

علی توده‌نی هم ده ۲۰-جی عصر جنوبی آذربایجان پویزییاسینین کلاسیکلریندن بیری کیمی قیمتلندیریرلر. اونا عمرونون آخیرینا کیمی جنوبی آذربایجانا، تبریزه، اردبیله، دوغما کندینه گئتمه‌یه امکان وئرمیرلر.

علی توده ۱۹۹۶-جی ایل فورالین ۲۶-دا وفات ائدیب. مرد، مغرور، هئچ کسه باش ایمه‌یه‌ن شاعر ساغلیغیندا هئچ بیر فخری آد آلماسا دا، بوتؤو آذربایجانین یادداشیندا آزادلیق شاعری، خالقینین شاعری کیمی قالیر.