آنا صحیفه رپورتاژ |
دونیا عالیملرینین فیکرینجه، حتی یاخین گئولوژی ایستاندارتلار دؤورونده بئله خزر دنیزی ایندیکیندن فرقلی، داها دقیق دئسک، بیزیم گؤردویوموز خزردن داها بؤیوک اولوب.
Axar.az خبر وئریر کی، بیر سیرا معلوماتلاردا خزر دنیزینین سوییهسینین مینیموما قدر آزالماسیندان سونرا یئنیدن یوکسلمهیه باشلادیغی و بوتؤو شهرلری سولار آلتیندا قویدوغو گؤستریلیب.
اوکیانولوق ب.آ.شلیامین بو بارهده یازیب: «میلیون ایللرله اؤلچولن اولدوقجا اوزون دؤور عرضینده آرالیق، قارا، آزوو و خزر دنیزلری دونیا اوکیانی ایله علاقهسی اولان گئنیش بیر دنیز حوضهسی تشکیل ائدیب. بو حوضه دفعهلرله اؤز شکلینی، ساحهسینی، درینلیینی دییشیب، آیری-آیری حیصهلره بؤلونوب و یئنیدن برپا اولوب».
بئله چیخیر کی، معاصر خزرین اطرافینداکی بیر چوخ صحرا و چؤل قدیم خزرین دیبینی تشکیل ائدیب.
خزرین شیمال حیصهسینین دوزهنلیک اراضیلرینه سفرلر ائتمیش روس عالیمی، آکادمیک پاللاس خزریانی چؤللرین هله ده سانکی چوخ یاخین واختلاردا سویون آلتیندان چیخمیش کیمی بیر وضعیتی قورویوب ساخلادیغینی یازیب.
پاللاس همچینین یوکسک دنیز سوییهسینین ایزلرینی خزریانی اووالیق اراضیده دنیزین اورتاسینداکی آدالار کیمی سپلنمیش کیچیک تپهلرده ده تاپیب. او، بو تپهلرین یاماجلاریندا چیخینتیلار و یا تئرراسلار آشکار ائدیب. بو چیخینتیلاری یالنیز داواملی شکیلده ساحله ووران دنیز دالغالاری یارادا بیلردی.
عالیملر خزرین ساحللرینده، خصوصاً ده شیمالدا (مانقیشلاق و دیگر اراضیلرده) دنیزین بوگونکو سوییهسیندن ۲۶، ۱۶ و ۱۱ مئتر یوکسکلیکده اوچ ساحلیانی تئرراس آشکار ائدیب. اونلار خوالینسک دنیزینین سون مرحلهسینه، یعنی ۱۰-۲۰ مین ایل اوله عاییددیر. دیگر طرفدن، مؤوجود سوییهدن ۱۶-۲۰ مئتر درینلیکده سوالتی تئرراسلارین اولماسی حاقیندا دا اعتبارلی معلوماتلار واردیر. گؤرونور کی، خزرده سویون سوییهسی ۲۰ متردک دالغالانما تندنسییاسینا مالیکدیر.
اگر حاضردا خزرین سویونون مینیموم حدی موشاهیده اولونورسا، بو حالدا سویون سوییهسینین یوکسلمهسینی نه واخت گؤزلملیگیک؟
خریطهلره نظر سالساق گؤرریک کی، دییشیکلیکلر نتیجهسینده مانقیشلاق یاریماداسی سولار آلتیندان چیخیب و دنیز ایری فورما آلیب. اوزبویون قدیم منسبینی ایندی ۵۰-۱۰۰ متر درینلیکده سولار آلتیندا آختارماق لازیمدیر. ترکی و سمندر ایسه سادهجه سولار آلتیندا قالیب. ان ماراقلیسی ایسه کورون دئلتاسیدیر. بورا آچیق شکیلده دنیزدن یوکسلیب و یئنی، تمامیله یئنی بیر تورپاغا چئوریلیب.
۱۲-جی عصرده خزر دنیزینین سو سوییهسینین یوکسلمهسی ایله مغان شهری سولار آلتیندا قالیب. شهردن کئچهن کور ایسه بو زامان ۲۰ کیلومتر آرالیدا یئنی بیر دئلتا یارادیب. بو وضعیتده مغان ساکینلری قدیم شهری ترک ائتمهیه و یئنی بیر شهر اینشا ائتمهیه مجبور اولوبلار.
روس هیدرولوق، جغرافییا علملری دوکتورو وادیم میخاییلووون فیکرینجه، خزر دنیزینین ان خاراکتریک خصوصیتلری کسکین آزالما و یوکسلیشله سو سوییهسیندهکی غیری-ثابتلیکدیر.
«خزر سوییهسینین سونونجو دفعه یوکسلمهسی بیزیم گؤزلریمیز قارشیسیندا ۱۹۷۸-جی ایلدهن ۱۹۹۵-جی ایله قدر باش وئریب. دنیز سوییهسینین یوکسلمهسی گؤزلنیلمز اولماقلا برابر، عینی زاماندا، بیر سیرا منفی فسادلارا دا سبب اولوب. نهایت تصروفات، اینفراستروکتور و ساحلیانی اراضیلرین اهالیسی آرتیق آشاغی سوییهیه اویغونلاشدیریلیب. گنیش اراضیلر، خصوصاً داغیستانین شیمال حیصهسی، کالمیکییا و هشترخان ایالتی سئل و داشقین بؤلگهسینده یئر آلیب. سوییهنین آرتماسیندان دربند، کاسپیسک، ماهاچقالا، سولاک، لاقان شهرلری و اونلارلا دیگر کیچیک یاشاییش بؤلگهلری اذیت چکیب. کند تصروفاتینا یارارلی تورپاقلارین بؤیوک حیصهسی سولار آلتیندا قالیب. یول و الکتریک خطلری، صنایع موسسهلرینین مهندیس ایستروکتورلاری و کومونال خیدمتلر داغیلیب»، - عالیم قید ائدیب.
اکسپرتلرین فیکرینجه، ۲۰-جی عصرده خزر دنیزینین سوییهسی ۳.۵ متر سوییهسینده دییشمیش، اولجه آزالمیش، سونرا کسکین یوکسلمیشدیر.
خزرین ۱۰ ایل سونرا اؤزونو نئجه آپاراجاغینی پروقنوزلاشدیرماغا هئچ کیم جورات ائتمیر. لاکین بو دنیزین دییشمک خصوصیتینه مالیک اولماسی خزرساحلی شهرلرین ریسکده اولماسی احتیمالینی ساخلاییر.
آرتیق یاپون عالیملری دنیزین سو سوییهسینین کسکین یوکسلمهسی حالیندا خزرین مومکون سرحدلرینی پروقنوزلاشدیریبلار. تصویرلردن گؤروندویو کیمی، شیمالداکی شهرلر و رایونلار داها چوخ ریسک بؤلگهسینده یئرلشیر.
تاریخ
2019.02.04 / 19:47
|
مولف
Axar.az
|