اولو بابالاریمیزدان یادیگار قالان آنا دیلیمیز مدنیت عابیدسی اولماقلا یاناشی، دؤولتچیلییمیزین ده میثیلسیز زنگینلیینی داشیماقدادیر. او تایلی بو تایلی سویداشلاریمیزین دیلی بیر اولسا دا تا قدیم‌دن موختلیف لهجه‌لر مؤوجود اولوب.

Axar.az گونئی آذربایجان‌دا مؤوجود اولان لهجه‌لر سیلسیله‌سیندن خلج لهجه‌سی حاقین‌دا یازی تقدیم ائدیر:

بو لهجه تهرانین یئرلی تورکلری، یعنی شهریار، کرج و تهرانین جنوب اووالارین‌دا یاشایان تورکلرله، سایینقالا، ساوا، قومون غربی و سلفجقان‌دان اراکا، خمیینه چاتمامیشدان، آزنا الیگودرزین یاخینلارینا قدر اولان کند و قصبه‌لر، محللاتدان تفریشین اطرافینا، اورادان لروستانلا خلجستانی بیر-بیرین‌دن آییران داغلارا قدر اوزانان بؤلگه‌لری احاته ائدیر.

بو باره‌ده بیر نئچه مسئله‌یه دقت یئتیرمک لازیم‌دیر.

– بو بؤلگه‌ده اولان شهرلرین هامی‌سی ایکی دیل‌لیدیر.

– تهران، قم، کرج شهرلرینده دانیشیلان دیل آذربایجانین اومومی لهجه‌سینی ایفاده ائدر، چونکی بو شهرلرده آذربایجانین موختلیف بؤلگه‌لرین‌دن گلن آذربایجان‌لیلار یاشاییرلار. آنجاق اونلارین خاریجین‌ده‌کی شهرلرده و یوخاریدا آدین چکدییم کند و قصبه‌لرده خلج لهجه‌سی ایشلنیر.

– تفریش شهری دؤرد بیر یاندان تورک دیللی اهالی ایله احاته اولونماسینا باخمایاراق اورادا تورکجه دانیشان یوخ دنه‌جک قدر آزدیر.

– قریبه دیرکی، اراک-خمیین اورتالاریندا تورک کندلری بیست‌ده‌ده خمیین شهرین‌ده تورکجه دانیشان حدیندن آرتیق‌دیر.

– اوتوز ایل بوندان اؤنجه منیم شخصاً گزیب گؤردویوم ساوا و اراک کیمی شهرلرده هامی تورک دیلینده دانیشیردی، دئمک مومکوندور. آنجاق اونلار بو گون ایکی دیللی شهر اولاراق یاواش-یاواش فارسلاشماقدادیرلار.

– تهرانین جنوبون‌داکی ۶۰۰،۰۰۰ نفرلیک ایسلامشهر و غربین‌ده‌کی ۱۰۰،۰۰۰ نفرلیک حسنخان قالاسی شهرجیکلری تقریباً تماما کؤچمه اولدوغونا گؤره بوراداکیلارین دیلی عمومی آذربایجان تورکجه‌سی کاراکتری داشیییر. چونکی بو اهالی یئرلی اولمایان، آنجاق آذربایجانین بوتون بؤلگه‌لرین‌دن یوخسوللوق و ایشسیزلیکدن قاچان تورکلردیر. حالبوکی بعضی یئرلرده یئرلی تورکجه ایله قاریشاراق اؤزونه مخصوص بیر شیوه‌یه دؤنوشموشدور.

خلج تورکجه‌سین‌ده ده همدان تورکجه‌سینین اؤزللیگی واردیر. آنجاق او خصوصیتله بیرلیکده بو لهجه‌ده هم دیل قایدالاری پوزولور و پوزولماقدا داوام ائدیر، هم ده سس اویومو حتی کؤکو تورکجه اولان سؤزلرده روایت ائدیلمیر. بو باره‌ده تورکجه اولان سؤزلره دقت ائدین. «آتلارا» آتلر، «قازانجا» قزنج دئدیکلری کیمی «ائرییه» زردالی، «جویزه» (یئنی قوز) گئردو دئمکددیرلر. بو باره‌ده بو لهجه‌نین خوراسان (قوچان-بوجنورد-درره گز) لهجه‌سینه نه قدر یاخین اولدوغو معلومدور. بیر باشقا مسئله‌یه ده توخونمادان کئچمک اولماز، او دا بو لهجه‌نین دانیشیلدیغی بعضی بؤلگه‌لرده خصوصا اراک اطرافین‌دا سایلارین اؤزللیگیدیر. بئله کی، او بؤلگه‌ده یوز یئرینه ایکی اللی، یوز اللی یئرینه اوچ اللی،… و مینه اونیوز دئییلمکده‌دیر.