میش ٤

بو فعلی باغلامالار فعلین امر فورماسینا دؤرد چشیدلی "میش٤" آرتیرماقلا دوزه لیر و زامان حال- وضعیت بیلدیرن فعلی باغلامالار یارادیر. مثلا: منی قلبا ناراحات ائدن بو سواللارین جوابینی آلمامیش گئدن دئیلم.

بیر چوخ حاللاردا بو فعلی باغلامالاردان سونرا بیر سوال عوضلییی ایشلنیر. مثلا: گلمیش نه ائده جکسن؟ یازمامیش نئجه گؤنده ره بیلر؟
بو فعلی باغلامالار "ما- مه" اینکار علامتی ایله ده ایشلنه بیلر. بو حالدا بونلار "مادان- مه دن" فعلی باغلامالاری معناسینی وئریر و اونلارین بیری ایله عوض اولا بیلر. مثلا: سینمامیش شاققیلداما= سینمادان شاققیلداما./مثل/ یاغمامیش گورولداما= یاغمادان گورولداما./مثل/ بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده یا زامان، یا دا طرز حرکت ظرفی اولور. مثلا: معلم درسی قورتارمامیش زنگ چالیندی.

بو فعلی باغلامالار ساده گئنیش جمله ده فعلی باغلاما ترکیبی یارادیر و جمله نین مرکب زامان ظرفلییی اولور. مثلا: اونلار بیزه گلیب چاتمامیش، بیز یولوموزا داوام ائتدیک. جمله ده "اونلار بیزه گلیب چاتمامیش" سؤزلری بیرلیکده جمله نین مرکب زامان ظرفیدیر.

بیرینجی فعل "آر٢" و ایکینجی فعل "ماز"

ایکی شکیلچینین بیرلیکده ایشلنمه سیله دوزه لن بو فعلی باغلامالار بیر ایشین ایجرا اولوب قورتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. هر ایکی شکیلچی عینی بیر فعله علاوه اولونار کی، بیری تصدیق و ایکینجیسی اینکار بیلدیریر. مثاللار: اوشاق ائوه چاتار- چاتماز سو ایستدی. بو فعلی باغلامالار هم زامان، همده حال- وضعیت مضمونو بیلدیریر و جمله نین ظرفی اولور. مثاللار: مسافیر قاتار دایاناجاغینا چاتار- چاتماز ایکینجی زنگ چالیندی. بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده فعلی باغلاما ترکیبی یارادیر و جمله نین مرکب ظرفلییی اولور. مثلا: اوشاقلار مئیداندا یاریشا باشلار- باشلامازز یئر ترپندی.

۷۰ آراق ٢ /یاراق٢/

بو شکیلچیلرله طرز حرکت، حال- وضعیت و بعضا سبس مضمونلو فعلی باغلامالار دوزه لیر. بونلار "یب" ایله دوزه لن فعلی باغلامالارا گؤره محدود ایشلنیر، جمله نین فعلی و خبری اولا بیلمز. بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده سبب ظرفی مضمونو بیلدیریر و سبب ظرفی اولور. مثلا: بابک خالقینین ازیلمه سینی دوشونره ک کدرلنیردی.

بو فعلی باغلامالار بعضا اساس فعلی، خبرین زامانینی بیلدیرمیه خدمت ائدیر. مثلا: سن ناراحات اولما، من ده ایشیمی قورتاراراق گلرم. بونلار ساده جمله لره غیر مستقیل همجنس خبر اولاندا بیر ایشین اولجه باشلانیب بیتدییینی، ایکینجی ایشین/ اساس ایشین/ ایسه اوندان سونرا باشلاندیغینی بیلدیریر و بئله لیکله ایکی ایشی بیری- بیرینه باغلاییر. مثلا: اوشاق مکتبه قبول ائدیله رک هوسله اوخوماغا باشلادی.

بو جمله ده غیر مستقیل همجنس خبر اولان "قبول ائدیله رک" فعلی باغلاماسی "قبول ائدیلدی" شکلینده ده ایشلنه بیلر و جمله یه هئچ بیر خلل گلمز. یعنی بو جمله " اوشاق مکتبه قبول ائدیلدی، هوسله اوخوماغا باشلادی" شکلینده ده یازیلا بیلر و یئ نه ده همجنس خبرلی جمله اولور. بو ایکی جمله نین فرقی اوندان عبارتدیر کی، بیرینجی جمله ده همجنس خبرلرین بیرینجیسی غیر مستقیل- فعلی باغلامالاردیر، لاکن ایکینجیسی ده مستقیل فعلدیر.

بو فعلی باغلامالار بعضا تابعسیزمرکب جمله نین ترکیبینده کی بیرینجی جمله نی ایکینجی جمله یه باغلاماغا خدمت ائدیر. مثلا:" آنانین محبتی جوشاراق، بالاسینی برک- برک قوجاقلاییب اؤپدو." شکلینده ده دئییله بیلر و معناسی دییشمیر. دئمک "جوشاراق" فعلی باغلاماسی بیرینجی جمله نی ایکینجی جمله یه باغلاماغا خدمت ائدیر.

"آنا- ه نه"

بو شکیلچیلرله دوزه لن فعلی باغلامالاردان سونرا "ده ک"، "قدر" یا دا "کیمی" قوشمالاریندان بیری گلمه لیدیر. بو فعلی باغلامالار "آن- ه ن" شکیلچیلی فعلی باغلامالارین معناسینی وئریر. بو فعلی باغلامالار جمله نین فرعی ایشینین باشلاندیغی آنا تک اساس ایشن داوامینی بیلدیریر. مثال: اوشاق یاتانادک آناسی اونا لای لای دئدی. اؤلنه کیمی چالیشماق لازیمدیر.

دیغی...٤/دیغی... دیگی...دوغو...دوگو..../

بو شکیلچیلرله فعلی باغلامالار دوزه لرکن اونلارا مطلق بیتیشن شخص عوضلیکلری و اوندان سونرا "کیمی" قوشماسی ایشلنمه لیدیر. بو فعلی باغلامالاری "نئجه کی..." شکلینده یازماق اولار. "یازدیغین کیمی دانیش" جمله سینی "نئجه کی یازدین دانیش" شکلینده دئمک اولار. مثلا: گؤردویون گون کیمی سؤیله. آپاردیغین کتابلاری گتیرمه لیسن کی، منه لازیمدیر. قازاندیغین کیمی ده خرجله.