حاضیرلادی: سما

دونیا آنا دیلی گونو، «دیل‌ و کولتورلرین چوخلوغونو وچئشیدلییینی و نئچه دیل‌لی ائییتیمی» دستک لمک اوچون یونئسکو طرفیندن بیلدیریلیب. ۲۰۰۰-نجی ایلدن گونوموزه کیمی ۲۱ فئوریه (۲ اسفند) –ده بو گون اوچون آغیرلاما مراسیمی کئچیریلیر.

آنادیلی، کؤرپه‌نین دیل آچینجا، اؤیره‌تیم آلمادان دانیشدیغی ایلک دیل‌دیر. اوشاق‌لار شیدتلی‌جه اؤز آتا- آنالاری و اؤیرتمن‌لرینی یامسیلارلار، بو ندن‌له اوشاغین دیل گلیشمه‌سینده بؤیوک تاثیرلری واردیر.
دونیا آنا دیلی گونونون آغیرلانما سببی نه‌دیر؟

دونیا یونئسکو تشکیلاتی، عمومی افکارین دقتی‌نی، تکجه ۱۰ مین نفر دانیشماجیسی اولان دیل‌لرین آرادان گئتمه‌سینه چکمک ایستیر. بو دیل‌لر، گله‌جک نسیل لره داشینمادیغی اوچون تمامن آرادان گئدیر. دونیادا یوز نفردن آز دانیشماجیسی اولان بیر چوخ دیل وار. بو دیل‌لر هئچواخت دارتیشیلمامیش، یازیلمامیش و بلگه لنمه‌میشدیر(مستند اولماییب).

۲۱ فئوریه ۱۹۵۲-ده پاکیستان‌ین داکا شهرینده (او زامان پایتخت ایدی)، قانلی تظاهرات اوز وئردی. بو چاتیشمانین سببی حکومت‌ین اوردو دیلینی اؤلکه‌نین تکجه رسمی دیلی اعلان ائتمه‌سی‌ایدی. حالبوکی، اوردو دیلی بو اؤلکه‌نین یوزده اوچ (۳%) جمعیتی‌نین آنا دیلی ایدی. یونئسکو تشکیلاتی، بنگلادئش-ین ۱۹۹۹ نوامبر آییندا ایسته یی اوزره، بو گونو دونیا آنا دیلی گونو اعلان ائله‌دی.

آنا دیلی‌نین سوسیال اهمیتی

آنا دیلی، انسان توپلومونون گلیشمه‌سینده و بؤیومه‌سیندن ان ائتکیلی عامیل‌دیر. آنادیلی معمولا توپلومدا ایش وئریملی‌لییی‌نین باسقیسی آلتیندا قالیب باسیلیر. بو ایسه، اوشاغین دوغال کیملیک و کاراکتئری‌نین بیر بؤلومونو اوندان آلیر.
دونیادا، کیچیک گروپلار آراسیندا دانیشیلان بیر چوخ جانلی دیل‌لر وار کی، یوخ اولماقدادیرلار. حال حاضیردا ۶۰۰۰ جانلی دیل دونیادا وار اولماقدادیر و بونلارین ۲۵۰۰-و یوخ اولماق تهلوکه سی ایله قارشی قارشییادیرلار. یعنی اورتالاما هر آی ایکی دیل اونودولور. حالبوکی هر دیل، اؤزل بیر باخیش دونیایا یانسیدیر.

دیل‌لری تهلوکه‌یه آتان تهدیدلر نه دیر؟

ساواش، دیدرگین دوشمک، قیراغا ایته‌لنمک، کؤچ‌لر، یوردونو اجبار اوزوندن ترک ائتمک و دیل لرین ایچ- ایچه گیریب ترکیب اولونماسی آنا دیلینی یوخ اولما تهلوکه‌سینه آتان فاکتورلارداندیر. بیلگی مئدیالاری بیله، اینگیلیزجه کیمی دویناسال گوجلو بیر دیلین او بیری دیل لره نفوذ ائتمه‌سی‌نین ندن‌لریندن دیر. تئلئفون یا تبلئت کیمی دیجیتال هوشلو نسنه‌لرده بوتون دیل‌لری قوللانما قابلیت‌لری یوخدور و بوتون دیل لری سونا بیلمیرلر.

دیل، باشقا کولتورلره آچیلان بیر قاپی

«دونیا آنا دیلی گونو»نده، نئچه دیل‌لی اؤیره‌تیمین اهمیتینی گؤزدن قاچیرمامالی. ایکینجی و حتا اوچونجو دیل اؤیرتیمی هر زامان یئنی بیر کولتورله تانیشماق و آردینجا دونیایا آیری آچیدان باخماق آنلامیندادیر.

آرادان گئتمکده اولان بیر دیلی قورتارماغین ایلک آددیمی، او دیلین سؤزجوک‌لری و یاپیسینی بلگه‌لندیرمک (مستند ائلمک) دیر. او دیلین سؤزلوک لر و دیل بیلگیسی قورال‌لاریندان مدرسه‌لرده اؤیرتمک اوچون کیتاب‌لار حاضیرلاماق اولار. دیل لری یوخ اولماغا اوغرایان توپلوم‌لاردا، «یوخ اولما تهدیدینده اولان دیل لر درنه‌یی» نئچه‌دیللی‌لییین یاشاماسینی دستکله‌ییر. بو ایشلرین بیری ایسه، ایکی دیللی اؤیره‌تیم دیر.

۱۹۹۹-نجو ایلده یونئسکو دونیا تشکیلاتی، ۲۱ فئوریه‌نی «دونیا آنا دیلی گونو» آدلاندیرما قرارینا گلدی. بو گون، گزه‌گنیمیزده وار اولان ۶۰۰۰ جانلی دیلی دستک‌لمک و قوروماق اوچون هر ایل کئچیریلیر. آیریجا، ایکی یا نئچه آیری دیل اؤیرنمک، آیری- آیری کولتورلری آنلاما و قاورامانین و قارشیلیقلی سایغی‌نین آچاری ‌دیر.