آنا صحیفه یازارلار |
یکی از ناشناخته ترین تیره ترکان در ایران در استان کرمان زندگی می کنند که ایل بیچاقی نامیده می شود. بیچاق/ پیچاق در زبان ترکی به معنای چاقو می باشد. مناطق زندگی ایل بچاقچی از این قرارند: غرب، مرکز و شمال استان کرمان - جنوب غربی استان یزد - شرق استان فارس.
در شهرستان جیرفت هم جمعیت زیادی از ایل بیچاقچی وجود دارند. اقلیتی هم از تورکان بیچاقچی در استان هرمزگان مسکن دارند. گفته می شود جمعیت ایل بیچاقچی بیش از یک میلیون نفر است. درکتب تاریخی مربوط به کرمان همواره از شهرستان بافت باعنوان بلوک اقطاع افشار کرمان نام برده می شود که خود ترکیبی است. بنابراین به نظر می رسد نام افشار به صورت عموم ترکان کرمان که یکی از این طوایف ترکان بیچاقچی میباشد اطلاق می گردد.
ترکان کرمان از طوایف ترکان اوغوز می باشند که بانی امپراطوری عظیم سلجوقی بودند. سلجوقیان کرمان یا آل قاورد حکومتی مستقل در منطقه داشتند. با حملات تیره های دیگری از ترکان به کرمان، فرمانروای ترک کرمان، تورانشاه کشته میشود و بعد از او مبارکشاه آخرین حاکم آل قاورد روی کار میآید.
قراختائیان کرمان (از ۶۱۹تا۷۰۴ق/ ۱۲۲۳تا۱۳۰۵م)سلسله ای دیگری از ترکان می باشند که در کرمان مصدر خدمات زیادی شدند. حتی برخی از بانوان قراختائی، با کاردانی و لیاقت وارد عرصه های سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی شده و حتی بر تخت حکومت کرمان نیز تکیه زده اند. ازجمله ی این بانوان می توان به قوتلوغ ترکان (ترکان خاتون) چهارمین حاکم سلسله قراختاییان کرمان اشاره کرد که بیش از چهل سال، به طور مستقیم و غیرمستقیم در کار حکومت کرمان دخالت داشته است. در کنار خدمات گستردهای که وی در کرمان انجام داد میتوان به دور اندیشی علمی و فرهنگی وی اشاره کرد که موجب رونق فرهنگ ، امنیت ، کشاورزی و مذهب در کرمان شد . وی نخستین دانشگاه کرمان ( دانشگاه عصمتیه ) و یکی از اولین دانشگاه های ایران را بنا نهاد که هم اکنون به گنبد یا قبه سبز ( قپه سبز ) در کرمان شهرت یافته است .
این گنبد با ارتفاع ۵۰ متر ، یکی از زیبا ترین و عظیم ترین بنا های کرمان در زمان خود محسوب میشده ، وقتی کرمان به اشغال انگلیس ها در آمد ، کنسول انگلیس این بنا را یکی از عجایب معماری کرمان یاد کرد .
نخستین خشت های این بنا در زمان براق حاجب ، موسس سلسله قراختائیان در سال ۶۳۰ هجری قمری گذاشته شده است ، اما پس از مرگ وی ، ساخت بنا با دستور ترکان خاتون حاکم محبوب مردم کرمان ادامه یافت . امروزه قبه سبز به عنوان زیبا ترین اثر بجا مانده با الهام از سبک کاشی کاری ( کاشی های سبز رنگ ، فیروزه ای و کبود ) در بیشتر دانشگاه های دنیا مورد بحث قرار می گیرد . به دستور ترکان خاتون شرایط برای حضور دانشمندان و علما برای انتقال دانش به دیگران در قبه سبز فراهم شد . ترکان خاتون مدرسه قطبیه ( ترکانیه ) را نیز ساخت . تابستان سال 98 نیز قرآن خطی ترکان خاتون ثبت ملی شد که در گنجینه آستانه شاه نعمت الله ولی ماهان نگهداری می شود. ترکان کرمان در جنگ جهانی اول همدوش با ترکان قشقایی و تنگستانی به مبارزه با ارتش انگلیس پرداخته و حتی گفته می شود در۱۹۱۶ حسین خان بچاقچی بزرگ ایل، در قلعه بلورد به ۲۵ تن از فراریان آلمانی، که اسیر ژنرال سایکس بودند، پناه داد.
حاکمیت و نفوذ ترکان افشار و بچاقچی تا دوران رضاخان در منطقه ادامه داشت و به تدریج از نفوذ ترکها در کرمان کاسته شد. بطوریکه گفته می شود امروزه بسیار کم از ترکان کرمان از تاریخ و زبان نیاکانشان باخبرند.
زمانیکه منطقه مرحمت آباد که امروزه میاندوآب گفته می شود در معرض تاخت و تاز عشایر بود خانواده هایی از ترکان کرمان و بیچاقچی ها و طوایف سیرجانی و کرمانی و ... به منطقه آورده شدند تا در تامین امنیت آنجا بکوشند. هر آنچه که درباره ارتباط چاقو و میاندوآب گفته می شود شاید تلقینی از وابستگی ایلی قسمتی از اهالی با ایل بیچاقچی می باشد.
گفته می شود شهید سلیمانی نیز از اهالی رابر کرمان از ترکان کرمان بوده است.
تاریخ
2020.01.07 / 16:37
|
مولف
Axar.az
|