توْکنیسم سیاستی و حکومت کادرلارینا اۆمود: اؤیردیلمیش چاره‌سیزلیک باغلامیندا علمی، سیاسی، آراشدیرما مقاله‌سی

بئشینجی بؤلوم

سیمبوْلیزم، اؤزونه-قاتما و قیرینتی چؤرک سیاستلرینین نسبی اۇغورو و یا افلاسی

بو سیاستلرین اۇغور درجه‌سینی قیمتلندیرمک اۆچون هم خالقین سئچکیلره مناسبتینه، هم‌ده آذربایجان حرکاتینین فعال و آیدین فکرلی انسانلارینین رئاکسییاسینا دقت یئتیرمک لازمدیر.

تورکلرین سئچکیلرده داها یۆکسک اشتراک گؤسترمه‌سی و تۆرک بؤلگه‌لرینده اشتراک ائدنلرین بؤیوک اکثریتینین پزشکیانا سس وئرمه‌سی، بیر طرفدن ملی مسئله و ائتنیک کیملیک پروْبلمینین اؤلکه‌نین اساس موضوعلاریندان بیری اوْلدوغونو، باشقا طرفدن ایسه اؤیرنیلمیش عاجزلیک و سؤمورگه دۆشونجه‌سینین، ان آزیندان قیسا مدتلی اوْلاراق خالقین رژیمه قایتاریلماسینا و پروْبلملرین سیستم داخلینده حل اوْلوناجاغینا گؤره اۆمید یاراتدیغینی گؤستردی.

آما تۆرک ضیالیلاری و فعاللارینین رئاکسییالاری گؤستردی کی، بیر طرفدن بعضی اجتماعی و مدنی فعاللار بۇ پروْسسی شبهه ایله قارشیلاییر، و اینانیرلار کی، حاکیمییتین باشیندا بیر تۆرک اوْلسا بئله‌، آیری-سئچکیلیک یارادان استرۇکتورلار، قانۇنلار و گنل سیاستلر دَییشمدیکجه‌، رئال دَییشیکلیک ممکون اوْلمایاجاق. باشقا طرفدن ایسه‌، خصوصیله محافظه‌کار، اصلاحاتچی و بۆروکراتیک طبقه‌لره عاید تۆرک فعاللار، بۇ غلبه‌نی مدنی و اقتصادی ساحه‌لرده فرصت پنجره‌سی کیمی قیمتلندیردیلر.

بۇ ایلکین خالق دسته‌یی و پزشکیانین وارلیغینا گؤره باخیش آیریلیغی، رژیمین توْکنیسم و اؤزونه-قاتما سیاستلرینین معیین قدر موفقیت قازاندیغینی گؤستردی. ایران رژیمی، تۆرکلرین کیملیک طلبلرینین بیر قسمینی ظاهری تمثیلچیلیک و سطحی اصلاحات وعدلری ایله اؤزونه جلب ائده بیلدی، و بۇ پروْژه‌نی رپرسیو و آیری-سئچکیلیک یارادان استرۇکتورلار و قانۇنلاری دَییشمه‌دن ائتدی.

آما سیمبوْلیک سیاستلرین رژیملر اۆچون یالنیز موقتی فایدالی اوْلدوغو بیر گئرچکلیکدیر. اگر رئال آددؽیملار آتیلمازسا و وئریلن وعدلر یئرینه یئتیریلمزسه‌، اولده یارانان مشروعیت تئزلیکله اۆمیدسیزلییه و غضبه چئوریله‌جک.

خالق سئچکی قۇتوسونو چوْخ تئز اۇنودور و اؤزونو آلدادیلمیش سایماغا باشلاییر، نتیجه‌ده ایسه آزلیقدا قالان اشتراک طرفدارلاری جمعیتده جدّی شکلده تجرید اوْلونور.

گؤرونن اودور کی، پزشکیان طرفیندن وئریلمیش وعدلر، ائله‌جه‌ده سئچکیلرده اشتراک ائدن بعضی میلتچیلرین اؤزلریندن اۇیدوردوقلاری وعدلر بۆتون ساحه‌لرده پۇچ چیخمیشدیر. بو اوْلای، هم حکومته، هم‌ده سئچکیلرده اشتراکا چاغیران شخص و گۇروپلارین سوْسیال اینامی ایتیریلمه‌لرینه گتیریب چیخاراجاق کی، بۇ دا رقیبین میدان آلماسینا سبب اوْلاجاق.

بۇ سیاستلرین نسبتا اۇغورلو اوْلماسینین سببلری:

شبهه‌سیز کی، سیمبوْلیزمی، اؤزونه قاتمانی و اؤزللیکله‌ده «قیرینتی چؤرک» سیاستینی قبۇل ائتمه‌یین اساس سببی محض کوْلونیال دۆشونجه‌نین و اؤیردیلمیش آشاغیلیغین نتیجه‌سیدیر. یالنیز شدتله آج قالمیش بیر انسانی، سوْغان قیزارتماسینین قوْخوسو ایله‌(سوْغان سۇ ایله‌) حرکته گتیرمک اوْلار. اوْن ایللر بوْیو یالنیز تحقیر و آلچالدیلما گؤرموش بیر خالق، "سایماق" علامتی داشییان ایلک ژسته بئله مثبت رئاکسییا وئریر. پزشکیان بۇ حسی سیمبوْلیک باخیمدان اوْیاندیردی. ”اؤیردیلمیش چاره‌سیزلیک» نظریه‌سینه گؤره (سلیگمان، ۱۹۷۵)، دائما رد ائدیلمه و تحقیرله قارشیلاشان وطنداشلار، زمانلا وضعیتلرینی دَییشدیره بیلمه‌مَیی طبیعی بیر حال کیمی قبۇل ائتمه‌یه باشلایؽرلار. بۇ چرچیوه‌ده، توْپلومون بیر حصّه‌سی - تۆرکلر - آیاغا قالخماق عوضینه، پسیخوْلوژی و اجتماعی باسقیلاردان قۇرتولماق اۆچون "حاکیمییتله اؤزونو عینیلشدیرمَیه" میل گؤستریرلر.

طبیعی کی، بۇ ایشده گۆنئی آذربایجانین ملی حرکاتینین استرۇکتور ضعیفلی‌یی‌ده تأثیرسیز دئییل. گۆجلو مدیانین اوْلماماسی و سیویل مبارزه استراتگیاسینین دۆزگون منیمسنممه‌سی، پزشکیان کیمی سیمالارین «موقتی آلترناتیو» کیمی قبۇل ائدیلمه‌سینی گۆجلندیریر و گۆنئی آذربایجان ملی حرکاتینی معیین دورلرده آز خرج طلب ائدن سئچکی استراتئگیاسینا یؤنلدیر.

گله‌جکدکی فرقلی دۇروم اۆچون حاکمیت کادرلارینا اۆمید بسله‌مک و اؤیردیلمیش آشاغیلیق:

حکومته باغلی آراشدیرما مرکزلرینین استاتیستیکالارؽنا گؤره، ایراندا خالقین یوزده یئتمیشیندن (۷۰ فاییز) چوْخو موجود حاکمیتدن ناراضیدیر. وضعیته قارشی چیخانلار - یا دا داها یۇمشاق دئسک، ناراضیلار - دَییشیکلیک ایستَییرلر. بۇ دَییشیکلیک اگر مانعلر آرادان قالدیریلسا، انقلابی و یا مرحله‌لی شکلده باش تۇتا بیلر. بۇ دَییشیکلیکلرین قالیجی، گئری دؤنمز و آز خرجلی اوْلماسی اۆچون بیر سیرا عامللر نظره آلینمالیدیر.

آنجاق توْپلومون بیر حصّه‌سینی تشکیل ائدن تۆرکلر آراسیندا، بعضی مدنی فعاللاریندا بئله بیر دۆشونجه فوْرمالاشیب کی، ایندیکی سیاسی استرۇکتورداکی تۆرک سوْیلو کادرولار، گله‌جکده‌کی "فرقلی دۇروم"دا رهبرلیک و یا اداره‌چیلیک روْلونو اوْینایا بیلرلر.

سؤمورگه‌دن قۇرتولوش ادبیاتیندا بۇ دۇروما "یئرلی واسطه‌چیلرله کوْلونیالچینین عوضلنمه‌سی" دئییلیر و فانوْن طرفیندن سرت شکلده تنقید اوْلونور: "کوْلونیالیزم هر زمان یئرلی دایاقلارلا داوام ائدیر" (Fanon, The Wretched of the Earth, 1961).

مقاله‌نین دیگر بولوملرینی بورادان اوخویا بیلر سینیز:

• بیرینجی بولوم
• ایکینجی بولوم
• اوچونجو بولوم
• دوردونجو بولوم