معلوم‌دور کی، آراش‌دیرماچیلارین بیر قیس‌می نظامی گنجوینین «خوسروو و شیرین» اثرین‌ده‌کی شیرین اوبرازینی فارسلاشدیرماغا و ائرمنیلش‌دیرمه‌یه چالیشیبلار. لاکین متن داخیین‌ده مؤوجود اولان «نظامی شیفره‌لری» بو مولاهیزه‌لرین معناسیزلیغینی آشکارا چیخاریر.

هر بیر متنه جدی تحلیل اساسین‌دا یاناشانلار یاخشی بیلیرلر کی، متن‌ده ایشاره سوییه‌سی مؤوجوددور. ایشاره بزه‌ن بیر مؤوضو ایچری‌سین‌ده گیزلنه‌ن مؤوضو، موتیو ایچری‌سین‌ده محافظه اولونان موتیو اولا بیلر. بزه‌ن بو ایشاره‌نین برپاسی یا اثری گئنیش آنلام‌دا دیرلندیرر، یاخود دا اؤزو موستقیل مؤوضویا چئوریلیب اثرین اوزده اولان مؤوضوسونو کؤلگه‌ده قویا بیلر. بؤیوک نظامی‌ده بیر چوخ مسئله‌لری ایشاره سوییه‌سین‌ده آشکارلاماق اولور. نیزامینین «خوسروو و شیرین» اثرین‌ده مهین بانو شیرینه اؤیود وئررکه‌ن خوسروو پرویز حاقین‌دا دئییر:

اگر او آیدیرسا، بیز گونشیک،

او کئیخوسروودورسا، بیز ده افراسیابیق

( فیلولوژی ترجومه ه. مممدزادنین‌دیر).

ر. رضانین بدیعی ترجومه‌سین‌ده ایسه بو شکیل‌ده سس‌لنیر:

اگر او آیدیرسا بیز آفتابیق،

او کئیخوسروو، بیزسه افراسیابیق.

معلوم‌دور کی، تورکلرین باباسی ساییلان آلپ ار تونقا فارسلاردا افراسیاب آدلانیر. نیزامینین مهین بانونونون دیلین‌ده سسلندیردیی بیر جمله‌لیک ایکی میصراع گئنیش مسئله‌لری اورتایا چیخاریر. مهین بانونون و شیرینین تورک منشأ‌لی، خوسرووون فارس منشأ‌لی اولماسینا دقت چکه‌ن نظامی تورک اخلاقینا اویغون شکیل‌ده مهین بانونون شیرینه اؤیود وئرمه‌سینی سئوه-سئوه تصویر ائدیر، شیرینین بو اؤیودو حتی عشقین‌دن بئله اوستون توتماسینی، اخلاق قانونلارینین مینیللرین سیناغین‌دان چیخمیش ائهکام سوییه‌سین‌ده دییشمزلیینین همیشه گؤزلندیینی نزمه چکیر. حتی اثرین بؤیوک بیر حیسه‌سی شیرین و بو قای‌دانین دییشمه‌سینی طلب ائد‌ن خوسروو آراسین‌دا گئدن چکیشمه، موباریزه و موناقیشه‌لره حصر ائدیلمیش‌دیر.