آذربایجان ادبیاتیندان اؤزونه‌مخصوسص دست-خطی اولان، گؤرکملی شاعرلریمیزدن بیری ده ملا پناه واقیف‌دیر.

Kult.az خاتیرلادیر کی، او، ۱۷۱۷-جی ایلده قازاخ یاخینلیغین‌داکی سالاحلی کندینده آنادان اولوب.

واقیف یاخشی تحصیل گؤروب، فارس و عرب دیللرینی اؤیرنیب، آسترونومییا، ریاضیات، موسیقی و پویتیکا اوزره گئنیش بیلییه مالیک اولوب.

قازاخدا، سونرا ایسه قاراباغدا مدرسه‌لرده درس دئیه‌ن شاعر علمی و باجاریغی ایله فرقلندیینه گؤره ملا پناه آدینی آلیب. قاراباغا گلدیکدن آز سونرا شوشادا مکتب آچان واقیف تئز بیر زاماندا شهر ساکینلری آراسیندا هم یاخشی معلم، هم ده ایستعدادلی شاعر کیمی تانینیب. بونو نظره آلان قاراباغ خانی ابراهیم‌ خلیل خان واقیفی باش وزیر تعیین ائدیر.

۱۷۹۶-جی ایلده گراف والریان زوبووون باشچیلیق ائتدیی روس قوشونلاری قاراباغ سرحدلرینه یاخینلاشان‌دا ابراهیم‌خلیل خان اوغلو ابولفتح آغانین باشچی‌لیغی ایله اونون یانینا ائلچیلر گؤندریر. بو هئیته واقیف و تانینمیش قاراباغ بیلرینین اوغلانلاری دا داخیل ایدی.

۱۷۹۷-جی ایلده آغا محمد شاه قاجارین شوشایا هجومو زامانی ابراهیم‌خلیل خان جار-بالاکنه قاچیر. شهری اله کئچیرن قاجار بیر گون سونرا اورادا سوی-قصد نتیجه‌سینده اؤلدورولور. حاکمیته ابراهیم‌خلیل خانین قارداشی اوغلو محمد بی ییه‌لنیر. واقیف‌دن خوشو گلمه‌یه‌ن محمد بی اونو اوغلو علی بیله بیرلیکده اؤلدورتدورور. واقیفین ائوی تالان اولونور، الیازمالاری یاندیریلیر. قاراباغدا بؤیوک منصب و نفوذ صاحبی اولان ملا پناه واقیفین حیاتی بئله بیر فاجعه‌لی سونلوقلا بیتیر.

واقیف شرق پویزییاسینین بوتون کلاسسیک فورمالاریندان ایستیفاده ائتسه ده، یارادیجیلیغیندا اساس یئری قوشما ژانری توتوب و او، هئجا وزن‌ینده آذربایجان پویزییاسینین بیر چوخ پارلاق نمونه‌لرینی یارادیب.

اونون «دورنالار»، «حیران اولموشام»، «توی آداملاری»، «سونالار کیمی»، «تئل نازیک» و باشقا شعیرلرینه ماهنیلار بستلنیب. صمد وورغون «واقیف» درامینی و رامیز مصطفی‌یئو عینی آدلی اوپرانی ایستعدادلی شاعره حصر ائدیب.

شاعرین یارادیجیلیغین‌دا خصوصی یئری اولان «گؤرمدیم» مخمسینی تقدیم ائدیر:

من جهان مولکونده، موطلق، دوغرو حالت گؤرمدیم،
هر نه گؤردوم، ایری گؤردوم، اؤزگه بابت گؤرمدیم
آشینالار ایختیلاتیندا صداقت گؤرمدیم،
بی‌تو اقرارو ایمانو دیانت گؤرمدیم،
بی‌وفادان لاجرم تحصیل حاجت گؤرمدیم

خواه سلطان، خواه درویش و گدا به الاتفاق،
اؤزلرین قیلمیش گرفتار غم و درد و فراق،
جیفه‌یی-دونیایه‌دیر هر احتیاج و اشتیاق،
مونجی کیم، اتدیم تاماشا، سؤزلره آسدیم قولاق،
کذب و بهتان‌دان سوایی بیر حکایت گؤرمدیم

عالم و جاهل، مورید و مورشد و شاگیرد و پیر،
نفس عماره الینده سربسر اولموش اسیر،
حقی باطل ایلمیشلر، ایشلنیر جورمی-کبیر،
شیخلر شییاد، عابدلر عبوسان قمتریر،
هیچ کس‌ده حقه لاییق بیر عبادت گؤرمدیم.