چند روزی است فیلمی از سفر #قوام_السلطنه به مسکودر برخی از رسانه ها دیده می شود.با تاکید براینکه قوام دراین سفر خود با تکیه برفراست خودتوانست باعث پایان اشغال خاک ایران از سوی روسها شود.سوال اینجاست آیا این تمام ماجرای خروج روسها از ایران بودکه قوام هم قهرمان آن باشد؟!

واقعیت امر این است که در نقش قوام السلطنه برای خروج روسها از ایران بعد از پایان جنگ جهانی دوم بسیار اغراق شده است.نادیده گرفتن تعمدی عوامل دیگر که در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد،صرفا در جهت برجسته کردن تلاش های قوام وسرپوش گذاشتن برناتوانی های دولت وقت بوده است.

از ابتدای اشغال ایران از طرف روس وانگلیس،دو دولت ،سعی می کردندبه ملت و دولت ایران چنین القا کنند که حضورشان جنبه خصمانه نداشته ونخواهد داشت .به همین خاطر در 9بهمن 1320معاهده ی بین سه کشور امضا شد که در اصل پنجم آن دو کشور اشغالگر متعهد بودند که حداقل 6ماه بعد از ترک مخاصمه خاک ایران را ترک نمایند.

پایان جنگ،سرآغاز رقابت بین المللی دولی شد که تا دیروز در یک جبهه علیه دشمنان مشترک می جنگیدند.در این میان روسهااز نفوذ انگلیس در ایران واهمه داشتند اگرچه انگلیسی ها و آمریکایی ها برای فشار به روسها زودتر از آنها خاک ایران را ترک کرده بودندتادیگر بهانه ای برای تداوم حضور خود در ایران نداشته باشنداما این نفوذ می توانست با گرفتن امتیاز نفت شمال ایران وجهه ی قانونی به خود گیرد.وبر خلاف منافع روسها،انگلیسی ها درست در کنار مرز آنها جای پایی برای خود باز کنند. روسها با پیش کشیدن امتیاز نفت شمال ایران در صدد جلوگیر ی از واگذاری این امتیاز به دو کشورانگلیس وآمریکا بر آمدند.لذا بر خلاف معاهده های بین دوکشور وبرخلاف آنچه قبلا با پیشنهاد وزیر خارجه بریتانیا طبق معاهده ی سه جانبه،برای ترک خاک ایران موافقت کرده بودند ،یکی از شروط ترک خاک ایران را گرفتن امتیاز نفت شمال قراردادند. روسهاها به این امتیاز به عنوان تضمینی برای توازن قوا به سود خود نگاه می کردند.روسها راهی جز ترک خاک ایران نداشتنداما با زیرکی تمام برای جلب نظر سریع ایران پیشنهاد مشارکت سهم51به49 درصدی را دادند
در آن شرایط ،منافع سیاسی گرفتن امتیاز نفت شمال وایجاد مانع قانونی برای واگذاری آن به رقیبان روسی بسیار بیشتر از منافع اقتصادی آن بود.

آمریکا هم دراین میان ساکت ننشسته بود.واهمه ی آمریکا از نفوذ کمونیسم به اروپا ،دلیل موجهی برای کشاندن ایران به سوی بلوک غرب بود تا ،این کشور را سد راه نفوذ کمونیسم در اروپا قراردهد.اولین اقدام آمریکا هم بایدقطع راه های نفوذ روسیه در ایران می بود این راهکار هیچ وقت با حضور نیروهای آن کشوردر خاک ایران مسیر شدنی نبودلذا آمریکایی ها هم دست به کار شدند.اینکه ادعای تهدید اتمی روسهااز طرف آمریکا برای ترک خاک ایران از طرف ترومن چقدر واقعیت تاریخی داشته باشد ،مهم نیست.مهم آن است که نشان می دهدآمریکا هم مصراًبدنبال فشار بر روسها برای ترک خاک ایران بوده ،هرچند که فشار های آمریکا هم صرفا درجهت اعمال نفوذ خود در ایران وپیشبرد اهداف خاص خود بوده است.

با توجه به آنچه ذکر شد،می توان گفت آنچه بیش از همه باعث خروج روسهااز خاک ایران شد رقابت سه کشورروسیه، انگلیس وآمریکا بود که هیچ کدام تمایلی برای حضور دیگری در خاک ایران وگسترش نفوذ خود نداشتند.همچنین شرایط به گونه ای بودکه روسهادیگر هیچ دلیلی حتی برای استناد به ماده ی 6عهدنامه ی1921 هم برای تداوم اشغالگری خود نداشتند.رقابت دو اردو گاه سوسیالیزم وسرمایه داری بعد از پایان جنگ می توانست نتایج خوبی برای ایران داشته باشد اما برخلاف ادعای ها ،بی تدبیری ها باعث شد ایران هیچ عایدی جز ویرانی بعد از پایان جنگ نداشته باشد.درنهایت دولت وقت خروج روسها را(که متعهد وملزم به ترک خاک کشور بودند)دستاورد مهم خود قراردداده وقوام السلطنه را قهرمان این پیروزی نشان دهد.