آخار. آز تبریزلی یازار حمیدرزا مظفرینین تبریز خاطره‌لرین‌دن بحث ائد‌ن یازی‌سینی تقدیم ائدیر:

اوشاقلیق چاغیمدا ایلین ۹ آیینی جولفادا کئچیرردیک. قیزاران آی (خرداد) یئتیشیب، ایمتاحانلار قوتاران‌دا، سئوینجیمیزدن قاناد آچاردیق. چونکی اوچ آی یایی تبریزه، بؤیوک ننم گیله گئدیب، اؤز شهرلریندن گلن او بیری قوهوملاریمیزین اوشاقلاری ایله اویناییب، شنلیک ائدیب سئوینجکدیک.

تبریزین شاهگؤلونده یئللنه‌ن مکه‌لر (قارغی‌دالی) و مکه ساتانین باغیرتی‌سی: («مکه بالا قوورولدو، توکو گؤیه سوورولدو!»)، بالاجا ال چارخین‌دا (آراباسیندا) الوان-الوان دوندورمالاری بیر-بیرینین اوستونه تؤکوب، ساندیق خانالاردا دا ائشیدیله‌جک قدر اوجا سسله باغیران «آلاسکااا...» (دون‌دورما نؤعو) و گلستان باغینین او خیالی اوخشایان بالاجا قاتارینا مینرکن قارغالارین سسی و پیر باغینین اورتاسیندان یاییلان او خوش خاطره‌لی موسیقی سسینی دینلیرکه‌ن، اونیورسیتئتین قارشی طرفین‌ده‌کی بولوارین هندورین‌دن کئچه‌نلرین بورنونو دولدوران جگر-اورک-بؤیرک اییی هامی‌سی ال-اله وئریب تبریزدن اوچوشوب جولفایا گلردی و تبریز باهارینین سونو، یایینین باشلانغیج عطری بیزیم بورنوموز، قولاغیمیز و اورییمیزی دولدوراردی. بئله‌لیکله بیزلری بیهوش ائدردی، گونلری ساییب آتامیزین جولفا-تبریز قطارینین ۶ تومن‌لیک بیلتینی جیبین‌دن چیخاریب تاخچایا قویماسینی، آنامیزین قفیلله‌مه‌سینی گؤزلردیک:

- بو دا بیلئتلر! چامادانلارینیزی باغلایا بیلرسینیز...

بؤیوکانامگیلین ائوی تبریزده باغشیمال‌دا ایدی، عادته‌ن هفته‌نین آلتی گونو شهرین او بیری یئرلرین‌دن داها ساکیت اولاردی و اویناماغا جان وئرردی. اما جومعه گونلری تبریزین ان شولوق یئری اولاردی. جومعه‌نین ایکیندیلری مینلرله اینسانین باغیرتیسی قالخیب یاتماسی ایله منیمله یاشیدلاریمی فوتبولا ساری چکردی. او زاماندان یادیمدا قالان آتلی آجانلاردیر کی (پولیسلر) باغشیمالین اوجا دیوارلارینین اطرافین‌دا دولانیب، اللرین‌ده اولان اوزون شویلرله (چوبوق، دینک) بیلتی اولمایانلاری دیوار دیبیندن قوواردیلار.

او ایللرده تبریزین موختلیف محله‌لرینین اؤزونه مخصوص دلیلری وار ایدی. مثلاً، مارالانین قیاس محله‌سین‌ده، پیرده، ایندیکی شهید مسافیری مکتبینین بؤیرون‌ده بیر دلی آرواد وار ایدی، جماعت اونو «دلی شوکوفه» چاغیراردی. اونون هئچ کیم و هئچ نه ایله ایشی اولمازدی. سحردن قاش قارالانا کیمی سس‌سیز-سمیرسیز، هویوخ-هویوخ (فیکیرلی) پیرین قاباغین‌دا اوتوروب باخاردی... هئچ دئیه‌سه‌ن، بو دونیانی دئییل، آیری عالمی سئیر ائدردی. هر ایل تبریزه گلدییمیزده دلی شوکوفه‌نین یئرینی دییشمدیینی گؤروردوک، ائل‌جه اورادا اوتوروردو. یئریمزدی، دانیشمازدی، هویوخوب قملی باخاردی.

بیر گون آنام و بؤیوک آنام لا (ننه) بازارا گئتمیشدیک. تربیت خیابانین‌دان کئچه‌ن‌ده بیردن اونو گؤردوک. پیادا کئچیدی کنارین‌دا بیر دیوارا سؤیکنیب اوتورموشدو. چوخ تعجب لندیک. بؤیوک آنام یاخینلاشدی، اییلیب اونونلا اوز-اوزه دوراراق سوروشدو: «شوکوفه خانیم، نه عجب بوردا؟!» حوصلهسیزجه بؤیوک آناما باخیب دئدی: «بورا دا اورداندی دا!»

هئچ نه باشا دوشمدیک، بیر-بیریمیزه هوروت-هوروت باخیب، یولا دوشدوک. بو نقطه‌یه هئچ دقت ائلمدیک کی، دلی شوکوفه نئجه بیر فلسفی جاواب قویوب اووجوموزا!.. بیزلرده ایندی ده اونون بو سؤزو بیر مثل کیمی ایشلنیر، بیری سوروشسا، «بوردا نیه»، هامی بو جاوابی وئریر: «بورا دا اورداندی دا!»

آدینی اونوتدوغوم بیر آیری دلی ده وار ایدی. اورتایاشلی آریق بیر کیشی ایدی. آللهین وئرن گونو بیر اوزون شوی گؤتورردی علینه، شویون اوجونا بیر آلما، یاخود بیر پرتغال آساردی، منصور چارراهینین (دؤردیولو) پیادا یولوندان ساعتا طرف، قاچارمیش کیمی، یئیین یئریردی. بو حالت‌ده شوی ترپنر، اوجون‌داکی آلما، یا پورتاغال فیرلاناردی. اورتایاشلی کیشینین ایللر بویو یاشامدان آلدیغی لذت بوندان عبارت ایدی. هئچ کیمه اذیتی دیمزدی.

یادیم‌دان چیخمامیش دئییم، چاراه منصور اطرافین‌دا آغباش، پیرتلاشیق سیخ ساققالی اولان یاشلی بیر کیشی یاشایاردی. او، تهلوکه‌لی دلیلردن ایدی، قاشقاباقلی، عصبی اوزو، غضب‌لی باخیشی، ایری گؤوده‌سی وار ایدی. قوماشدان پنجک، الوان گئن شالوار گئیینردی. شالوارینی دا قولتوغونا کیمی چکردی. بؤیوک آددیملارلا یئریییب اوجادان-اوجادان دئیینه‌رک اؤز-اؤزونه دانیشاردی. همیشه ده بیر سیگارئت اولاردی دوداغینین قیراغین‌دا. من بو گئن شالوارلی قوجانی هارادا گؤرسیدیم، کئچردیم قارشی طرفه. بیر دفعه گؤزونو منه برلتسیدی، اوچ گئجه یوخوم قاچاردی!

اما بیزیم محله‌نین دلیسی دلی جاواد تبریزین بوتون دلیلرین‌دن هم داها تانینمیش ایدی، هم ده معریفتلی. آز-آراق آدام اولاردی اونو تانیماسین. یادیما گلیر، بوی-بوخونو اوجایدی، الین‌دن ده بیر قارا فیلم اولاردی همیشه، اونو هی آچیب باغلاردی. دلی جاواد تبریزده چوخ ایدی، اما اصل دلی جاواد اؤزونو ماشین سانان اوزون بوی‌لو بیر کیشی ایدی. او، ماشین کیمی همیشه خیابان‌دا اولاردی، پیادا کئچیدی طرفینه گلمزدی. اونونلا ایشین اولسایدی، یا اونو سسلسیدین، یاواش گلردی خیابانین قیراغینا، اؤزونو «پارک» ائلیردی، «ماشینی سؤندورر»دی، آغزی ایله موتورو سؤندورمک سسی چیخاریب، سونرا دانیشاردی!

دفعه‌لرله گؤرموشدوم، جماعتین اونا وئردیی خیردا پوللاری آپاریب بنزین آلاردی. بنزینی پنجکینین جیبینه تؤکردی. سونرا دا بنزینی پنجیینین جیبین‌دن سوزه-سوزه آغزی ایله موتور سسی چیخاریب، بیر علی ایله سکانی (فرمانی) بوراردی، او بیری علی ایله سرعتی دییشردی و او بیری ماشینلارین آراسین‌دا، باغشیمال، شاهپور و قدیم شاه خیابانین‌دا اورا-بورا سورردی.

ضررسیز دلی ایدی. هئچ کیم ایله ایشی اولمازدی. بیر دفعه آنام و عمی دوستووملا باغشیمال خیابانینی آدلاییردیق. دلی جاوادین آغلینا بیلمیرم نه گلدی، «یئیین سوردو» بیزه ساری، محکه‌م بیر «ترمز» وئردی، سونرا دال-قاباق ائلدی. دوغروسو خیابان ساکیت‌لیک ایدی، بیز چوخ قورخدوق. عمی دوستو تئز دئدی:

- جاواد آغا یاخشی آدامدیر، آرواد-اوشاقلاری اینجیتمز. هم ده بیزیم قونشوموزدور، آخشام بیزه گلسه، پول وئرره‌م، گئدر بنزین ووردورار... برکاللاه، جاواد آغا...

دلی جاواد بونو ائشیدن کیمی ماشینین اوزونو دؤندریب، «قاز» وئره‌رک «سوروب» گئتدی…

ایللر سونرا، تبریز اونیورسیتتین‌ده طلبه اولدوغوم زامان، دلی جاوادی سون دفعه تبریزین طالیقانی خیابانین‌دا، «صادرات بانکی»نین یانیندا گؤردوم. قوجالیب سینیخمیشدی. ساچلاری آغاریب، قامتی اییلمیشدی. اما سوروجولوکدن ال چکممیش‌دی یئنه ده. «ماشین»ینی خیابان قیراغین‌دا ساخلامیشدی. بانکین یانین‌داکی پیادا کئچیدینده اوتوران یوخسول بیر قوجا کیشییه باخیردی. سونرا «قاز وئریب» گئتدی. بیر نئچه دقیقه سونرا گؤردوم یئنه گلدی. الین‌ده بیر جوت نیمداش باشماق وار ایدی. گئدیب قوجا کیشینین یانین‌دا پارک ائلدی (!)، سونرا کیشینین آیاقلارین‌داکی جیریق کؤهنه آستانا باشماغینی چیخاریب، الین‌ده‌کی باشماقلاری اونا گئییندیردی... بیر نئچه دقیقه دایاندی، قوجا کیشی و اونون تزه باشماقلارینی گؤزدن کئچیردی، سونرا ماشینی «سرعتله سوروب» گئتدی، گئتدی... گئتدی کی گئتدی.

***

او اوزاق ایللرین ساده و شیرین یاشاییشلاری کیمی، تبریز بولوارینین گؤیه گئدن آغاجلاری کیمی، قدیم محله‌لرده‌کی یاشامین صفا و صمیمیتی کیمی، شاهگؤلونون یئمه‌لی مکه‌لرینین عطری کیمی، گلستان باغینداکی دادلی دوندورمالارین لذتی کیمی و او ایللرین بوتون خوش خاطره‌لری کیمی قدیم تبریزین دلیلری ده چیخیب گئت‌دیلر آرامیزدان. قویوب گئت‌دیلر، بیزی اؤزباشیمیزا بوراخدیلار...