تعداد کثیری از مبارزان و مجاهدان و آزادی خواهان و ملت این سرزمین سالیان سال برای نیل به «آزادی» و «عدالت » جان خویش را قربانی کرده اند.

از جمله قربانیان راه آزادی در این کشور سید جعفر پیشه وری و فرقه ی دموکرات آذربایجان به سال1325 بود .

سید جعفر پیشه وری یک مبارز و مجاهد و آزادی خواه واقعی بود که مسیر مشروطه خواهی —که با ظهور و تحمیل دیکتاتوری چون رضاخان توسط حکومت انگلیس ناتمام مانده بود —را تداوم بخشید.

قانون اساسی مشروطه نتیجه ی اندیشه و خون بزرگانی چون طباطبایی ها و بهبهانی ها و ستارخان ها بود که حقوق ملت وقت ایران را تضمین می نمود .

در اصل ۲۹ متمم قانون اساسی مشروطه مصوب شده بود که :

منافع مخصوصه هر ایالت و ولایت و بلوک به تصویب انجمن‌های ایالتی و ولایتی به موجب قوانین مخصوصه آن مرتب و تسویه می‌شود

عملکرد و سیاست گذاری های مرحوم پیشه وری و فرقه دموکرات آذربایجان کاملا منطبق بر همین اصل قانونی بود که مشروطه خواهان سالها برای تصویب آن جانفشانی ها کرده بودند.

سید جعفر پیشه وری در طول یکسال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان وزیر امور خارجه انتخاب نکرد چرا که هدف ایشان اعلام استقلال نبود بلکه نجات ملت آزربایجان از یوغ استعمار و ستم حکومت پان فارس و پان ایرانیست خاندان پهلوی ها بود. پیشه وری در طول حکومت یکساله که مدام با تهران درحال مذاکره بود تقریبا مطالبات خود را تعدیل نمود که به نوعی با حکومت مرکزی کنار آید و نیروهای فرقه ی دموکرات آذربایجان سعی نمودند درخواست‌هایشان را کمابیش، در چهارچوب قانون اساسی درآوردند. آن‌ها پذیرفتند که نام «مجلس ملی آذربایجان» را به «انجمن ایالتی آذربایجان»، «شورای وزیران» را به «شورای مدیران» و «وزرای محلی» را به «مدیران محلی دوایر دولتی» تغییر دهند.

مرحوم پیشه وری بیش از ده سال عمر خود را در زندان ظالمانه ی رضاخان طی کرد.با رد اعتبار نامه ی وی، رسما پیشه وری از مجلس شورای ملی رانده شد، راستی برای بزرگان آزربایجان برای نیل به حقوق مدنی و سیاسی مردم آزربایجان از دست رژیم نژاد پرست و ضد ترک پهلوی کدامین مسیر دیگری برای مطالبه ی حقوق خویش باقی مانده بود که رهبران وقت آن مسیرها را تجربه و طی نکرده بودند ؟

شاید به جرات می توان گفت که در دوران رضاخان و محمد رضا پهلوی مردمی ترین و آزادی خواهانه ترین مبارزه ی سیاسی حرکت فرقه دموکرات آذربایجان به رهبری سید جعفر پیشه وری بود چرا که کارنامه ی خدمات یکسال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان موجود است و با مراجعه به آرشیو تاریخی میتوان درباره عملکرد آنها قضاوت نمود.

نباید فراموش کرد که مخاطب و طرف مقابل پیشه وری یک رژیمی بود که رهبران آن از پدر«رضاخان» گرفته تا پسر«محمدرضا»و حتی تا نخست وزیر ها و حتی گاها تا وزرای آنها توسط انگلیس و آمریکا گمارده و برداشته میشدند و بویی از آزادی خواهی به مشام آنها نرسیده بود و یک نظام کاملا دیکتاتور و مسلوب الاراده بر کشور حاکم بود.

سید جعفر پیشه وری در یک مقطع کوتاه بخشی از این سرزمین را از سیطره ی رژیم جلاد پهلوی نجات داد! و ملت را رها ساخت و ملت آزربایجان ولو به مدت کوتاه طعم آزادی را چشیدند!

قوام السلطنه بعد از سقوط فرقه دموکرات آذربایجان به شخص شاه متذکر میشود که حاکمیت باید حقوق مدنی و سیاسی ترک ها را به رسمیت بشناسد چرا که ملت آزربایجان ساکت نخواهد نشست .شاید مقطعی بشود به زور اسلحه و شکنجه ترکها را ساکت کرد اما در دراز مدت امری نشدنی است.و گویا یکی از دلایل اصلی استعفای قوام السلطنه خلف وعده ی شاه از اعطای حقوق سیاسی و مدنی ترکها بوده است.

قیام 29بهمن 56 مردم تبریز تیر خلاصی بود به شیشه ی عمر پلید رژیم پهلوی که برای جبران و قصاص جنایاتی که رژیم پهلوی در 26آذر 1325 در آذربایجان مرتکب شده بودند که حسب اسناد ومدارک تاریخی قریب به ۲۵۰۰۰ نفر از ملت آزربایجان توسط ارتش رژیم پهلوی اعدام شدند و به شهادت رسیدند.کتاب های ترکی در آزربایجان به آتش کشیده شد.

نهایت اینکه غفلت یا انکار حقوق یک ملت تبعات سنگینی دارد.

در 21 آذر «آزادی» پای «دیکتاتوری عریان پهلوی» قربانی گردید و امروزه کسانیکه از آزادی آذربایجان سخن میگویند و جشن میگیرند، از کدامین حادثه ی تاریخی سخن میگویند؟

آیا این جریان به دنبال تبرئه و احیای نظام پهلوی هستند؟

آیا آنها با این کارها در خیال و رویای خویش به دنبال بازگرداندن ربع پهلوی به قدرت هستند؟

شاید روزی با جعل تاریخ و فریب ملت بشود جنایات خاندان پهلوی را لاپوشانی کرد اما با کنار رفتن غبارها از روی حقایق تاریخی ، جنایات پان آریایی های پهلوی و پان ایرانیست ها برهمه آشکار خواهد شد...