آنا صحیفه یازارلار |
در حدود 2800 سال قبل با استقرار سكاها به آذربايجان از طرفي عامل سياسي نويني در تاريخ آذربايجان بوجود آمد و از طرف ديگر صندوق هايي از فرهنگ و هنر برگنجينة تمدن و فرهنگ آذربايجان افزوده شد. اينان چندي درآذربايجان دولتي تشكيلدادندكه به نظردياكونوف درحدود سالهاي2 – 674 ق.م داراي موقعيت استواري بود. به نظر تركشناس مشهور زكي وليدي طوغان اطلاعات بدست آمده از شيوة عادات و سنن ، اخلاقيات، اعتقادات، مراسم تدفيني و ساير ، همانندي عجيبي با تركان هون و گؤگتورك و حتي تركان امروزين دارد. آنها همچونساير تركان، قميز مي نوشيدند، شير را خشكانيده كشك درست مي كردند و در چادرهاي قبه دار تركان مي زيستند . مراسم مذهبي و سوگواريهاي آنان كه در كتاب هرودوت مندرج است همانندي عجيبي با مراسم عزاداری عاشوراي تركان آذربايجان دارد. ساکاها با تدفین در مزارات بزرگی به نام کورقان مشهورند . در جای جای آذربایجان از مشگین و اهر گرفته تا اورمیه و از نمین تا گنجه تمدن کورقان هویداست.
عدة زيادي از دانشمندان از جمله زكي وليدي طوغان ، بارتولد و غيره با استناد به كتب وزين « ديوان لغات الترك » و « قوتادقوبيليگ » بر اين عقيده اند كه افراسياب تورانيان همان آلپ ارتونقاي مشهور و خاقان تركان بوده است. گفتني است آلپ اورتونقا ازتركيب سه كلمة جداگانة آلپ ( قهرمان ) ، ار( مرد )و تونقا(حيواني پلنگ آسا كه فيل را بدرد مانند يوزپلنگ ) تشكيل شده است. پس الپ ارتونقا به معني قهرماني به زورمندي تونقا مي شود .
داستان افراسياب ( آلپ ارتونقا ) يكي از داستانهاي قديمي تركان مي باشد كه قسمتي از آن در كتاب نفيس ديوان لغات الترك محمود كاشغري ضبط شده است. در شاهنامه ضبط است كه آلپ ارتونقا به جزيرهاي در چي چست ( درياچة اورميه ) پناه مي برد. در آنجا به دست هوم نامي گرفتار شده تحويل كيخسرو شاه ماد مي گردد. به احتمال بسيار زياد اين محل گرفتاري همان كاظم داشي در 40 كيلومتري جنوب سلماس در ساحل درياچه اورميه مي باشد كه قبلاً بصورت زيارتگاهي درآمده بود. به هر حال پس از دستگيري آلپ ارتونقا و كشته شدن وي تمام تركان در ماتم فرورفته، اشكهاي خونآلود ريخته جامه ها را دريده، سرها را زخمي كرده و نوحه و مرثيه هاي زيادي سرودند و در موقع مراسم دفن آلپ ارتونقا اوزان ها ( اجداد تاريخي عاشيق هاي امروزين آذربايجان ) اغي هاي زير را با قوپوز ( نوعي ساز دستي ) ميخواندند.
آلپ ار تونقا اؤلدو مو
دونيا صاحيبسيز قالدي مي
قورخاق اؤجو آلدي مي
ايندي اورك ييرتيلير.
تاریخ
2020.01.19 / 11:56
|
مولف
Axar.az
|