آنا صحیفه یازارلار |
مارت سویقیریمی و یا مارت حادثهلری، ۱۹۱۸-جی ایلین ۳۰ مارت و ۳ آپریل تاریخلری آراسیندا باکی شهرینده و باکی قوبرنییاسینین موختلیف بؤلگهلرینده، ائلجه ده شاماخی، قوبا، خاچماز، لنکران، حاجی قبول، سالیان، زنگزور، قاراباغ، ناخچیوان و دیگر اراضیلرده باکی سووئتی و داشناک ارمنی سلاحلی دستهلرینی آزربایجانلیلارا قارشی کوتلوی قیرغین تؤرهدیر.
رسمی منبعلره اساسن سویقیریمین نتیجهسینده ۱۲-مینه یاخین آزربایجانلی قتله یئتیریلیب، اون مینلرله اینسان ایتکین دوشوب.
اوچ گون داوام ائدن قیرغین زامانی ارمنی سلاحلیلاری بولشویکلرین کمکی ایله آزربایجانلیلارین یاشادیقلاری محلهلره قفلتا باسقینلار ائدیب، اهالینی اوشاقدان بؤیویهدک قتله یئتیریب. همین دهشتلی گونلرین شاهیدی اولموش کولنر فامیلییالی بیر آلمان، ۱۹۲۵-جی ایلده باکی حادثهلری بارهده بونلاری یازمیشدیر: «ارمنیلر موسلمان (آزربایجانلی) محلهلرینه سوخولاراق هر کسی اؤلدورور، قیلینجلا پارچالاییر، سونگو ایله دلمه-دئشیک ائدیردیلر. قیرغیندان بیر نئچه گون سونرا بیر چوخوردان چیخاریلان ۸۷ آزربایجانلی جسدینین قولاقلاری، بورونلاری کسیلمیش، قارینلاری ییرتیلمیش، جینسیت اورقانلاری دوغرانمیشدیر. ارمنیلر اوشاقلارا آجیمادیقلاری کیمی، یاشلیلارا دا رحم ائتمهمیشدیلر.» گنج قادینلارین دیری-دیری دیوارا میخلانماسی، ارمنیلرین هجوموندان سیغینماغا چالیشان ایکی مین نفرین یئرلشدیی شهر خستهخاناسینین یاندیریلدیغی دا بو دهشتلی فاکتلار سیراسیندادیر.
ایروان قوبرنییاسی، شرور-درلیز، سورمهلی، قارس و دیگر اراضیلرده آزربایجانلیلارین قیرغینینین فعال ایشتیراکچیلاریندان بیری اولموش ارمنی ظابطی اووانس آپرسیانین خاطرهلری اساسیندا آمریکالی آقرونوم لئونارد رامسدن هارتویلل «اینسانلار بئله ایمیشلر» آدلی کیتاب یازمیشدیر. اووانس آپرسیان کیتابین مؤلفی ایله صحبتی زامانی ارمنیلرین، اینگیلیسلرین و روسلارین یاردیمی ایله اؤز مقصدلرینه چاتدیقلارینی قید ائدهرک، تکجه باکیدا مارت قیرغینی زامانی ایگیرمی-بش مین آزربایجانلینین قتله یئتیریلدیینی بیلدیرمیشدیر.
بو حادثهلرین دهشتینی گؤز اؤنونوزه گتیرمیینیز اوچون ۱۹۱۸-۱۹۲۰-جی ایللرده مؤوجود اولموش آزربایجان دموکراتیک رسپوبلیکاسی حکومتینین، فؤوقالعاده ایستینتاق کومیسییاسینین ماتریاللاریندان بعضی چیخاریشلاری نظرینیزه تقدیم ائدیریک:
۱۹۱۸-جی ایلین مارت-آپریل آیلاریندا شاماخیدا ۸-مینه قدر دینج ساکین قتله یئتیریلیمیشدیر. شاماخی جومعه مسجیدی ده داخیل اولماقلا اکثر مدنیت عابدهلری یاندیریلمیش و اوچورولوب.
جاوانشیر قزاسینین ۲۸ کندی، جبراییل قزاسینین ۱۷ کندی تمامیله یاندیریلمیش، اهالیسی محو ائدیلمیشدیر.
۱۹۱۸-جی ایل آپریلین ۲۹-دا گومرو یاخینلیغیندا اساسن قادینلاردان، اوشاقلاردان و یاشلیلاردان عیبارت ۳-مین نفرلیک آزربایجانلی کؤچو پوسقویا سالیناراق سون نفریندک محو ائدیلیب.
ارمنی سلاحلی دستهلری زنگزور قزاسیندا ۱۱۵ آزربایجانلی کندینی محو ائتمیش،۳۲۵۷ کیشی، ۲۲۷۶قادین و ۲۱۹۶ اوشاغی اؤلدورموشدولر. بوتؤولوکده بو قزا اوزره ۱۰۰۶۸آزربایجانلی اؤلدورولموش و یا شیکست ائدیلمیش، ۵۰۰۰۰ آزربایجانلی قاچقین دوشوب.
ایروان قوبرنییاسینین ۱۹۹ کندینده یاشایان ۱۳۵ مین آزربایجانلی محو ائدیلمیش، کندلر ایسه یئرله یئکسان ائدیلمیشدیر. ارمنی سلاحلی دستهلری داها سونرا قاراباغا یوروش ائتمیش، ۱۹۱۸-۱۹۲۰-جی ایللر آراسیندا قاراباغین داغلیق حیصهسینده ۱۵۰ کند داغیدیلیمیش، اهالیسی محو ائدیلیب.
قید ائدهک کی، آزربایجانین مرحوم پرزیدئنتی حیدر علیئو-ین ۲۶ مارت ۱۹۹۸-جی ایل تاریخلی سرانجامی ایله ۳۱ مارت آزربایجانلیلارین سویقیریمی گونو کیمی قید اولونور.
تاریخ
2020.04.03 / 13:46
|
مولف
تانسو خیاوی
|