بعد از این مینوی به توضیح واژۀ تازیک، گونه های مختلف کتابت آن و ریشه یابی این کلمه می پردازد و می نویسد:

« [تازیک] در ترکی نام ایرانیان و نام زبان فارسی است و تاژیک با فارسی زبان مترادف است. بعضی از ترکی دانان اروپا اظهار کرده اند که «چیک» در ترکیب «تات چیک» بمعنی مغلوب است؛ یعنی، ایرانیان مغلوب ترک. » (یادنامه ابوالفضل بیهقی, ص 715)
از آنجا که مینوی از پذیرفتن مفهوم «ایرانیان مغلوب» یا «فارس های مغلوب» در برابر ترکان اکراه دارد؛ ترجیح می دهد این نکته را از زبان ترکی دانان اروپا بر قلم جاری سازد تا از این طریق راهی برای تشکیک یا ردّ مدّعا باز گذارد، لیکن خود بهتر از همه می داند که هیچ راهی برای انکار وجود ندارد.

او بعد از این به توصیف اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران در زمان حاکمیّت ترکان می پردازد. در این توصیف معرّفی صنوف و مشاغل جایگاه برجسته ای دارد:

«در تمام دورة حكومت و سلطنت قبايل ترك در ايران يك خصوصيّت بارز برقرار ماند و آن اينكه تركان فقط سه چهار كار را تعهّد مي‌كردند: يكي فرماندهي بود از مقام سلطاني گرفته تا سالاري و قائدي و سرهنگي سپاه و حكومت نواحي و ولايات و حاجبي سلطان. ديگري غلامي به معناي عام و خاص از بردگي و فرمانبرداري تا معشوقگي و مورد علاقه بودن و اين دستة اخير بعد از آنكه بزرگ و مسن مي‌شدند، اگر كفايت و هنرمندي داشتند به مقام سالاري مي‌رسيدند، چنانكه اياز رسيد. قاصدي و نامه رساندن و پيغام و ملطّفه بردن كه مستلزم مهارت در سواري و تيز راندن بود، نيز به تركاني كه جزء درجه‌داران لشكر بودند (يعني خيلتاش بودند) ارجاع مي شد. » (همان، ص 715 )

از فرماندهی و سلطانی و سالاری و قائدی و سرهنگی و حکومت نواحی و ولایات و حاجبی سلطان تا همۀ اموری که نیاز به چابکی و مهارت و شجاعت و سلحشوری داشته, تا «غلامی» راهی بسیار در میانه است. چگونه است ترکی که سالار و سلطان و نماد سلحشوری و مردانگی و حکومت است سر از غلامی به درآورد؟! ترکی که همه چیز در ید قدرت اوست؛ می پذیرد هم زبانش غلام این و آن و اسباب کامجویی و خدمتکاری باشد؟!