غرب آذربایجان در طی تاریخ زادگاه پیران فرزانه ای شده که نه تنها در حوزه جغرافیایی خود بلکه در کشورهای منطقه نیز نام آور شده اند. اگر روزی اورمیه صفی الدین اورموی، حسام الدین چلبی و بقولی نسیمی داشت در عصر حاضر نیز پیری فرزانه داشت به نام « دده کاتیب ».

حاج عبدالرحمن طیار متخلص به دده کاتیب به سال 1304 در روستای قولنجی (قولونجو) واقع در غرب دریاچه اورمیه- محال انزل، چشم به جهان گشود.

دوران کودکی وی مصادف با نقل خاطرات دست اول زنان و مردان قومش از فجایع جیلولوق و اشرار سیمیتقو و دیگران بود. دربدری های این جماعت مظلوم که در کوران ستیزهای مذهبی – قومی منطقه آواره شده بودند هنوز هم نقل مجالس است. کوچ جمعی از این روستا به عثمانی آن زمان آنهم فقط بخاطر تفاوت مذهبی از عموم ترکان آذربایجان داستانی است بسیار اندوهناک و شایسته بررسی کامل. آنهایی که در روستا ماندند چندین سال دم فروبستند و سکونت در وطن و مولدشان را به بسیاری چیزها ترجیح دادند. سردی روایط اجتماعی و فرهنگی این منطقه با دیگر اهالی غرب آذربایجان ادامه داشت تا حلقه وصلی پیداشد به نام حاج عبدالرحمن طیار. در 25 سالگی- سال1329- شعر گفتن را آغاز و طولی نکشید که شهرت او نه تنها برای مردم آذربایجان بلکه بسیاری از تورکهای جهان شناخته و به عنوان منبع مهمی برای ادبیات و فرهنگ و تاریخ مردم تورک ومسائل دین و شریعت ، مورد احترام مردم ،عالمان ، بزرگان و ادبا ی آذربایجان قرار گرفت.

تخلص اولیه وی کاتیب بود و پس از چندی از طرف مردم لقب دده هم گرفت و به دده کاتیب مشهور شد و وی نیز این تخلص را در اشعارش بکار برد. دهه 70 رونسانس فرهنگی ترکان آذربایجان شروع شد و دده کاتیب نیز به ایفای رسالت پرداخت. اشعار وی نه تنها توسط عاشیقهای آذربایجان خوانده شد بلکه دانشجویان، ادبای سرشناس و اساتید دانشگاه نیز به مرور اشعار وی پرداختند. اشعار وی در سبک فکری تصوف آذربایجان در امتداد اشعار سالماسلی قول هارطون، عاشیق میکاییل، دوللو مصطفی و بالولو میسکین می باشد.

امروزه در محافل اورمیه، کم عاشقی است که اشعاری عرفانی از وی را در مجلسی نخواند و یادی از وی نکند. وی توانست با ابتکارش، ترکان حنفی مذهب آذربایجان را دوباره به دریای بزرگ ترکان آذربایجان رهنمون شود و خزینه ای بر خزاین فرهنگی آذربایجان بیفزاید. تعداداندکی از اشعار مکتوب 36 هزار بیتی وی در قالب چهار کتاب چاپ شده است. علیرغم دانستن زبانهای فارسی و عربی اکثر اشعار وی به ترکی آذربایجانی و کمی هم به ترکی استانبولی می باشد. شاید تصادفی نباشد تا روز وفات وی با دوم اسفند یعنی روز زبان مادری قرین شود تا دوم اسفند، همواره به یاد دو موضوع کاملا مترادف دده کاتیب و روز زبان مادری باشیم. وی در دوم اسفند 1387 در سن هشتاد و دو سالگی درگذشت و در روستایش قولونجو در مزاری که « کاتبیه » نامیده شد دفن گردید. اولاد ایشان و در راس آنان جناب فارص طیار نیز طبع شعری دارند و اخیرا کتاب شعر ایشان توسط انتشارات اولکر چاپ گردید. دیگر فرزندانش از جمله مهندس فواد طیار نیز صاحب نظر در امور فرهنگی آذربایجان می باشند. امید است اهالی فرهنگ آذربایجان از جمله فرزندانشان بتوانند بزودی اشعار وی را مرتب کرده و به چاپ برسانند.